SA’DÜDDİN-İ TAFTAZANÎ سعدالدين تفتازاني : “Mesud ibni Ömer-il Hareviyy-il Horasanî; Şarkımızın pek büyük âlimlerindendir. Hatta Şarkta ilim ve irfanı yeni baştan ihyaya çalışan eazım-ı İslâmiyedendir. Bir aralık Moğol fecayii yüzünden Şarkta İslâm medeniyeti tevakkufa uğramış, yüksek âlimler azalmış, İslâm ilim müesseseleri sönmeğe yüz tutmuştur. İşte böyle bir zamanda Taftazanî yetişti. Şark ufuklarını yeniden ilm ü marifet ziyalariyle aydınlatmaya çalıştı. Kutbüddin-i Razî ile Azudüddin-il İcî’den ilim ahzetmiş, kendisi de yüzlerce tilmiz yetiştirmiştir. Serahs’de ikamet ederdi. Bir aralık Timur ile beraber seferlerde bulunmuş, nihayet Timur tarafından Semerkand’a gönderilmişti.
Taftazanî’nin yazdığı eserler, binlerce ilim ve kemal müştakları tarafından mütemadiyen istinsah edilerek cihanın her tarafına neşredilirdi. Bu suretle İslâm âlimleri iki devreye ayrılmıştır. Taftazanî’den evvelki devirlerdeki âlimlere “Mütekaddimîn”, ondan sonraki âlimlere de “Müteahhirîn” namı verilir.
Taftazanî, bir aralık Türkiye’yi ziyaret etmiş, Osmanlı ülemasıyla görüşmüş, aralarında mübahaseler vukua gelmiş, o tarihten itibaren kitabları Türkiye ilim müesseselerinde de okunmaya başlanmıştır.
Taftazanî, fıkhen Hanefî mezhebinde idi. Hanefî fıkhına ve fukahasına dair yazdığı eserler, buna şehadet etmektedir. “Bahr-i Raik” sahibi İbn-i Nüceym, Ahmed-üt Tahavî, Aliyy-ül Karî bu kanaattedirler. Aliyy-ül Karî, Taftazanî’yi “Tabakat-ı Hanefiyye”sinde zikrediyor. İbn-i Nüceym’e göre de Taftazanî, zamanında Hanefiyyenin riyasetini ihraz etmiş, Hanefî kadılığına tayin edilmiştir. Fakat bazı zevatın iddialarına nazaran Taftazanî, Şafiî mezhebinde idi. Kefevî, Hasen Çelebi, “Keşf-üz Zünun” sahibi bu kanaattedirler. Kefevî diyor ki: “Taftazanî, Şafiî âlimlerinin büyüklerindendir, bununla beraber usul-i Hanefiyye üzere telif ettiği birçok eserleri de vardır.”
Taftazanî’nin bir kısım eserleri şunlardır: (Keşf-ül Esrar) tefsirdir. (Keş-şaf Haşiyesi), (Hadis-i Erbain Şerhi), (Telvih fi Keşfi Hakaik-it Tenkih), (El Fetavel’Hanefiyye), (Şerh-i Hutbetil’Hidaye), (Şerh-i Makasıd), (Şerh-i Müntehas’süvali vel’emel fi İlmil’usuli vel’cedel), (Şerh-i Akaid-in Nesefi), (Mutavvel), (Muhtasar), (Şerh-ül ‘Miftah), (Şerh-ül’Azud).
Taftazanî merhum, Hi. 727 tarihinde Horasan’da Nesa civarında büyük bir karye olan “Taftazan”da doğmuş, 793 tarihinde Semerkand’da vefat edip na’şı Serahs’e nakledilmiştir.” (H.İ. ci: l shf: 481)