3397- SİHR سحر : (Sihir) Büyü, gözbağcılık, büyücülük, hilekârlık. Aldatmak. Haktan uzaklaşmak. Batıl şeyi hak diye göstermek. *Latif ve rakik olan şey. Büyü kadar tesiri olan şey. Şiir ve güzel söz söyleme gibi insanı meftun eden hüner. (Buna sihr-i helal da denir.)

İki atıf notu:

-Süleyman (A.S.)’ın ervah-ı habiseyi teshir etmesi, bak: 599, 600. p.lar

-Münafığın zararlı olan cerbeze-i lisaniyesi, bak: 760/1. p.

3398- “İbn-i Ömer Radıyallahü Anhüma’nın beyanına göre, bir kere Resul-i Ekrem’in huzuruna giren iki kişiden birisi talakat-ı beyan ile orada bulunanları teshir ettiğinden Resul-i Ekrem bazı beyanların teshir edici olduğunu ifade eden:  اِنَّ مِنَ الْبَيَانِ لَسِحْرَا buyurmuştur.1

Ömer İbn-i Abdülaziz, kişinin talakat-ı beyan ile eda-yı hakikat etmesine sihr-i helal demiştir. Müşarünileyh hazretleri, bir kere huzurunda kemal-i talakatla icra-yı hitabet eden birisinin beliğ sözlerinden mütehayyir olarak هَذَا واللَّهِ السِّحْرُ الْحَلَالُ demiştir. Şu halde sihr-i haramın mahiyetini su-i maksadla sebeb-i hafi ve hud’akârlık teşkil ediyor. Ve bu itibar ile hakkı izhar eden beyan-ı beliğ sihr-i helaldır. Hakkı batıl, batılı hak suretinde tasvir eden beyan-ı beliğ de bir sihr-i haramdır...

3399- Sihir ve sehhar tarihi, beşeriyet tarihinin en kadim medeniyetini te’sis eden Gildanîler zamanına kadar yükselir. Babil diyarında, yani Irak-ı Arab’da ikamet eden Gildanîler, hey’et ve nücum ilimlerinde çok terakki göstermişlerdi. Kevakibi, sabite ve seyyare kısımlarına ayıran ve seyyarelerin harekâtıyla buruc-u semayı tayin eden Glidanîlerdir. Bu kavmin ecram-ı semaviye ile derin iştigalleri, onları ecrama ve bilhassa kevakib-i seb’aya taabbüd derecesine götürmüştü. Kur’an-ı Mübin’de, Sâbie namıyla anılan (Bak: Kur’an 2:62, 5:69, 22:17) Gildanîler, bütün hâdisat-ı âlemi kevakibin eser-i fiili olduğunu iddia ederler. Hayr ü şerrin, menfaat ve mazarratın, saadet ve nühusetin ecramdan suduruna zahib olurlardı. Bu kanaatla yıldızlardan herbiri namına putlar yapılıyordu, heykeller rekzediliyordu...

Bu sehharlar memleketinde güneşten kinaye olan Ba’l Mabuduna mahsus Babil kulesi ve Babil’in mamuriyeti hakkındaki rivayetler efsanevî bir halde çoktur...

3400- Sihirler, sahirler tarihinin ikinci bir faslını da Mısır’da Fir’avunun sihirbazları ile Musa Peygamber arasında geçen vak’a teşkil eder. Mısır sihirbazları da A’raf Suresi’nin 116’ncı âyetinde سَحَرُٓوا اَعْيُنَ النَّاس ve Taha Suresi’nin 66’ncı âyetinde de يُخَيَّلُ اِلَيْهِ مِنْ سِحْرِهِمْ اَنَّهَا تَسْعٰى kavl-i şeriflerinde beyan olunduğu üzere Mısır sihirbazları da halka karşı esrarengiz bir surette gözbağcılık ederler ve hayalî şeyleri hakikat şeklinde gösterirlerdi.

Bunların bu şarlatanlıklarını meydana koymak ve halkı bunların iğfallerinden kurtarıp doğru yola irşad etmek için Cenab-ı Hak, Musa Eleyhisselâm’ı asa ve yed-i beyza gibi mu’cizat ile gönderdi. Hazret-i Musa tarafından bütün bunların hiyel ve desaisi ortaya konuldu.

Kur’an-ı Mübin’de, A’raf ve Taha Surelerinde sahare-i Fir’avunun, asa-yı Musa mu’cizesini ibtal ve hükümsüz bırakmak maksadıyla, içleri civa dolu iplerini ve sopalarını ortaya attıklarında Musa Aleyhisselâm tarafından asası atılmış ve büyük bir ejder haline gelen asa-yı Musa, hararet-i şems ile ortada dönen içi civa dolu ipleri, sopaları, yakalayıp yutmuştu. Bu hakikat-ı âliyeyi gözler ile müşahede eden sahare-i Fir’avun hemen secdeye kapanıp iman etmişlerdi. Ferâine devri geçip tevhidin şirke galebesi üzerine, Mısır sihirbazları da ortadan kalkmıştır... (Bak: 2625. p.) Süleyman Aleyhisselâm zamanında da sihirbazlık çok ileri gitmişti.”  (S.B.M. ci: 8, sh. 260-265)

3401- Müfessir Elmalılı Hamdi Yazır, sihir ve sair yollarla Hz. Süleyman’ın (A.S.) aleyhinde çalışanları bildiren (2:101, 102) âyetlerinin -kısmen alınan- izahında şöyle diyor:

“وَلَمَّا جَٓاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْ عِنْدِ اللّٰهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ Allah tarafından bunlara beraberlerindeki kitabı tasdik ü te’yid eden gözledikleri bir resül gelince نَبَذَ فَر۪يقٌ مِنَ الَّذ۪ينَ اُو۫تُوا الْكِتَابَۗ ehl-i kitab olanlardan bir fırka كِتَابَ اللّٰهِ وَرَٓاءَ ظُهُورِهِمْ كَاَنَّهُمْ لاَيَعْلَمُونَ Allah’ın ellerindeki kitabı sanki bilmiyorlarmış gibi büsbütün arkalarına attılar da وَاتَّبَعُوا مَاتَتْلُوا الشَّيَاط۪ينُ عَلٰى مُلْكِ سُلَيْمٰنَۚ mülk-i Süleyman yani Süleyman Aleyhisselâm’ın hükümet ve devleti aleyhine şeytanların takib ettiği şeytanetlere, kezalik şeytanların okuya geldiği efsun ve efsane kitablarına uydular ve onun arkasına düştüler.(Bak: Süleyman (A.S.) âyet notu)

3402- Bu şeytanlar nasıl şeytanlardı ve takib ettikleri şeyler nelerdi? Bunlar hem cin şeytanı ve ervah-ı habise denilen gizli şeytanlara, hem de insan şeytanlarına şamildir. Zira gizli şeytanların eserleri de insan şeytanları üzerinde zuhur eder. Ve zahirdeki insan şeytanları o ervah-ı habiseden aldıkları şeytanetlerle icra-yı şeytanet ederler. Ekser-i müfessirînin hasıl-ı rivayetlerine göre Süleyman Eleyhisselâm’ın mülkünde fitne zuhur edip hükümetini zayi ettiği zaman ins ü cin şeytanları pek azıtmış, dinsizlik ileri gitmişti. Fitneyi çıkaran ve bilahare Süleyman Aleyhisselâm’a mağlub ve musahhar olan bu şeytanlar...

Kur’anda (38:37) بَنَّٓاءٍ وَغَوَّاصٍۙ وَاٰخَر۪ينَ   namıyla üç sınıf gösterilmişlerdir... Demek bunların içinde bir takım dessas sanatkârlar da vardır. İşte  bütün düşman ve menba-ı vahiyden uzak olan bu şeytanlar vukuat-ı cariye ve âtiye hakkında kulak hırsızlığı ile bir takım malumat edinirler ve bunun birine yüzlerce yalan ve eracif karıştırarak gizli gizli neşriyatta bulunurlar. Ve buna vasıta olmak için kâhinleri intihab ederler ve onlara telkinat yaparlardı. Bazı haberleri doğru çıktıkça kâhinler bunlara güvenir, bunun yanında binlerce eracif de neşrederlerdi. Bu kâhinler bunları tedvin ettiler. Cin celbi ve gönül teshiri hakkında türlü türlü sihr ü efsun kitabları yazdılar... Zaten Mısır’dan beri Benî İsrail arasında sihir, hokkabazlık meçhul değildi, fakat bu kere başka bir renk almıştı. Bir taraftan siyasî, içtimaî entrikalarla Süleyman Aleyhisselâm’ın devleti aleyhinde ta’kib edilmiş, diğer tarafan onun dünyayı teshir eden ilmi diye yine onun namına iftira ile tervic edilmek istenilmiştir. O derece ki, sonraki Benî İsrail, müşarün-ileyhe bir Peygamber değil, sehhar bir hükümdar nazarı ile bakarlarmış ve bunun için Benî İsrail bilhassa hükümetlerini zayi ettikten sonra millet arasında gizli yollarla bu kabil neşriyatı terviçten ve hüner şeklinde sihirbazlıktan halî kalmıyorlardı. Vakta ki asl-ı Tevrat mucebince bekledikleri Hatem-ül Enbiya Efendimiz geldi ve Tevrat’ı mevzu-u bahs etti. O zaman dönüp bununla mücadeleye başladılar.

“Nübüvvet yoluyla buna muaraza edemiyeceğiz, biz ne yapsak Cibril ona haber veriyor” dediler ve Cibril’e düşman oldular. Tevrat’ı da büsbütün arkalarına atarak sihr ü tezvir yoluna saptılar. Bu şeytanî eserlere ittiba ile “Süleyman, Muhammed’in dediği gibi bir peygamber değil idi, sâhir bir hükümdar idi; sihirlerini mu’cize gibi gösterirdi, diye iftiralar ettiler. Buna nazaran Hazret-i Süleyman’ın haşa kâfir olması lâzım geliyordu; çünki sihrin bu derecesi küfür olduğunda şüphe yoktur.

Halbuki: (6:102)وَمَاكَفَرَ سُلَيْمٰنُ Süleyman kâfir değildi.وَلٰكِنَّ الشَّيَاط۪ينَ كَفَرُوا Velâkin evvel ü âhir ona sâhir deyen şeytanlar küfrettiler...يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَۗ ki nasa sihir talim ediyorlardı, halkı iğva ve idlal eyliyor ve bunu öğretiyorlardı. Nassın bu fıkrası talim-i sihrin küfr olduğunu göstermektir.

3403- Sihir nedir? Esas-ı lügatte sihir, ne olursa olsun sebebi hafi olan ince şey demektir. Örf-i şer’îde sihir, sebebi hafi olmakla hakikatın hilafına tahayyül olunan yaldızcılık, şarlatanlık, hud’akârlık yolunda cereyan eden her hangi birşey demektir...

3404- Maamafih mukayyed olarak memduh olan ve izhar-ı hak için kullanılan latif hususata dahi istimal olunduğu vardır.

 اِنَّ مِنَ الْبَيَانِ لَسِحْرَا    gibi ki buna sihr-i helal de denilir ve mücazdır.2 Demek ki esrarengiz sebeb-i hafi ile incelik, cazibe-i zahiriye, hud’a, su-i makasıd sihrin mahiyetini teşkil eder. Binaenaleyh sihir evvela nefsinde bir hârika değildir. Yani esbab-ı muttaride hilafına olarak bizzat irade-i İlahiye ile zuhura gelen hâdisattan değildir. Onun herhalde teşebbüs olunabilecek bir sebeb-i mahsusu veya muttaridi vardır. Şu kadar ki o sebeb, herkes için ma’lum olmadığından hârika tahayyül olunur. Bunun içindir ki sebebi herkes için ma’lum olmıyan herhangi bir hakikat dahi, âlemi iğfal için kullanıldığı zaman bir sihir olur. Bu sebebin binnazariye izah edilebilir bir halde bulunması şart da değildir. Az çok taklidî bir halde ika edilebilmesi de kâfidir. Hilkatte sabebi ilmen izah edilemeyen muttarid veya gayr-ı muttarid bir takım hâdisat-ı garibe ihdas etmek alel-ıtlak sihir olmaz. Lakin bunlardan insanları aldatmak için istifadeye kalkışıldığı ve bu surette kulûbe icra-yı te’sir edip dolandırılcılık yapılmak istenildiği zaman bunlar sihir mahiyetini iktisab ederler. Bunun için imansızlık, ahlâksızlık, sihrin köküdür. Sâhirler ulûmdan, sanayiden, edebiyattan, felsefeden, garaib-i hilkattan su-i istimal ile istifade etmesini bilirler; bu surette hakkı gizlemek için yazılmış nice felsefeler, nice romanlar, nice tarih kılıklı ürcufeler vardır...

Bundan anlaşılır ki, sihrin envaını tayin etmek kolay değildir. Maamafih Fahruddin-i Razi tefsirinde sekiz kısma kadar saymıştır...

3405- وَمَارُوتَۜ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ اَحَدٍ حَتّٰى يَقُولآَ اِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلاَ تَكْفُرْۜ ( 2:102 ) Harut ve Marut  bunu talim edecekleri zaman, “Biz bir fitneyiz, yani bizim bellediğimiz şeyler fitneye müsaiddir ve  su-i istimali küfürdür. Binaenaleyh sakın sen bunu belleyip de küfre girme” demedikçe ve bu yolda nasihat etmedikçe onları bir kemseye ta’lim etmezlerdi; gelişi güzel herkese belletmezler, su-i istimalden, küfürden, sihirden men ederlerdi. Bu şeytanlar ise böyle yapmadılar da bilakis bunlarla herkese sihir ta’lim ediyorlar.

Bu iki melek ve bunların talimatı hakkında birçok sözler söylenmiş, bahisler yapılmıştır. Bütün bunları mütalaadan sonra bizim âyetten anladığımız şudur: Malumdur ki, meleklerin insanlara talimi ya vahiy ya ilham demektir. Harut ve Marut’un, Cibril gibi vahiy melaikesinden olduklarına delil yoktur. Bilakis âyet bunları ibtida münzelünbih değil, münzelünaleyh gösterdiğinden, nüzulde mertebei taliye meleklerinden oldukları zahirdir. Binaenaleyh talimleri de enbiyaya olan vahiy derecesinde olmayıp, ilhamat kabilinden olmak mütebadirdir. İlham ise herkese olabilir. Demek oluyor ki eski bir merkez-i medeniyet olan Babil şehri ahalisinden bir takım kimseler, iki suretle böyle iki İlahî kuvvet ile mazhar-ı ilham olmuşlar, bu sayede esrar-ı hilkatten bazı havarik ü garaib öğrenmişler ve öğrenirken bunların şerre de müsaid olduğunu ve binaenaleyh su-i istimali küfr olacağını da öğrenmişlerdir. O halde bu iki meleğe inzal kılınan ve Babil halkına ilham tarikiyle talim olunan bu şeyler hadd-i zatında sihir değil idi. Lakin sihir halinde kullanılabilir ve böyle kullanılması mahz-ı küfr olurdu. Bunun için âyette bunun hadd-i zatında sihir olduğu ifade edilmiştir...

3406- (2:102) فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَايُفَرِّقُونَ بِه۪ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِه۪ۜ Kitabullah’ı arkalarına alıp Süleyman’a karşı o şeytanların takib ettikleri şeylere ittiba eden bu fırka-i ehl-i kitab, bu zümre-i Yehud, bu kâfir şeytanların takib ve talim ettiği bu iki nevi sihir kitablarından koca ile karısı arasını ayıracak şeyler öğreniyorlar. Bu tabir, sihrin azami tesirini ifham içindir. Yani bunlar bu tarik ile karı ile koca beynini bile ayırabilecek fesadlar çeviriyorlar... Binaenaleyh sihrin aslı yoktur diye aldanmamalıdır. Ve böyle sâhirlerden sakınmalıdır.

3407- (2:102) وَمَاهُمْ بِضَٓارّ۪ينَ بِه۪ مِنْ اَحَدٍ اِلاَّ بِاِذْنِ اللّٰهِۜ Ve maamafih bunları yapanlar ne sihirde, ne sâhirde, ne tabiatta, ne ruhda, ne semada, ne arzda, ne şeytanda, ne melektedir. Müessir-i Hakiki ancak Allah’dır. Menfaat ü zarar da ancak O’nun izniyle olur. O halde herşeyden evvel Allah’dan korkmalı ve Allah’ın vikayesine girmelidir ve bunlara karşı koymak için de Kitabullah’a sarılmalıdır.”  (E.T. 438-450)

3408- Süleyman (A.S.)’ın saltanatı aleyhinde sihirbazlığa teşebbüs eden müfsidlerin yaptığı gibi, Resulullah’ın (A.S.M.) aleyhinde de sihir yapılmıştır.

“Nakl-i sahih-i kat’i ile, muzır bir sâhir olan Lebid-i Yahudi; Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâm’ı rencide etmek için acib ve müessir bir sihir yapmış. Bir tarağa saçları sarmış, üstünde sihir yapmış, bir kuyuya atmış. Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâm, Hazret-i Ali’ye ve Sahabelere ferman etmiş: “Gidiniz, filan kuyuda bu çeşit sihir âletlerini bulup getiriniz!”

Gitmişler, aynen öyle bulup getirmişler. Her bir ipi açıldıkça, Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâm dahi rahatsızlığından hiffet buluyordu.”3   (M.110)

3409- Sihir, ferdler aleyhinde yapıldığı gibi, aldatıcı, şeytanetli ve cerbezeli sözlerle, saltanattan halk tabakalarına ve umumi ifsadata kadar sihrin envaı ve dereceleri vardır. Evet Süleyman Aleyhisselâm’ın saltanatı aleyhinde çalışan bir Yahudi cereyanın takib ettiği siyasi sihirbazlığının asrımızda bir nümunesi mahiyetinde ve asrımızın şart ve imkânlarına göre yaptıkları ifsadat, Şualar Mecmuasında şöyle ifade ediliyor:

“Meselâ: (113:4) اَلنَّفَّاثَاتِ فِى الْعُقَدِ cümlesi -şeddeler sayılmaz- bin üçyüz yirmisekiz (1328); eğer şeddedeki (lâm) sayılsa, bin üçyüz ellisekiz (1358) adediyle bu umumî harbleri yapan ecnebi gaddarların, hırs ve hased ile bizdeki Hürriyet İnkılabı'nın Kur'an lehindeki neticelerini bozmak fikri ile tebeddül-ü saltanat ve Balkan ve İtalyan Harbleri ve Birinci Harb-i Umumî'nin patlamasıyla maddî ve manevî şerlerini, siyasî diplomatların radyo diliyle herkesin kafalarına sihirbaz ve zehirli üflemeleriyle ve mukadderat-ı beşerin düğme ve ukdelerine gizli plânlarını telkin etmeleriyle bin senelik medeniyet terakkiyatını vahşiyane mahveden şerlerin vücuda gelmeye hazırlanmaları tarihine tevafuk ederek, اَلنَّفَّاثَاتِ فِى الْعُقَدِ in tam manasına tetabuk eder.” (Ş.267)

3410- İslâmiyetin lehinde olan hâdiseleri aleyhte, aleyhte olan hâdiseleri de lehte gösteren neşriyat organlarıyla yapılan mezkûr ifsadat ve sihirli propagandalarla, (siyasetle meşgul olmaları sebebiyle) bir kısım halkın sihirlenmişçesine tesirine kapılıp aldandığını ve maddî-manevî zararlara düştüğünü anlatan Bediüzzaman şöyle diyor:

“Bu zamanda merak ile, radyo vasıtasıyla, ciddi alâkadarane küre-i arzdaki boğuşmalara merak edip bakanlar, dikkat edenler, maddi ve manevi pek çok zararları vardır. Ya aklını dağıtır manevi bir divane olur, ya kalbini dağıtır manevi bir dinsiz olur, ya fikrini dağıtır manevi bir ecnebi olur. Evet ben kendim gördüm: Lüzumsuz bir merak ile, mütedeyyin iken ami bir adam -beride ilme mensubiyeti varken- eskidenberi İslâm düşmanı olan bir kâfirin mağlubiyetiyle ağlamak derecesinde bir mahzuniyet; ve Âl-i Beytten Seyyidler Cemaatinin bir kâfire karşı mağlubiyetinden mesruriyetini gördüm. Böyle ami bir adamın, alâkasız bir geniş daire-i siyaset hatırı için, böyle kâfir bir düşmanı, mücahid bir seyyide tercih etmek, acaba divaneliğin ve aklı dağıtmaklığın en acib bir misali değil midir?

Evet haricî siyaset me’murları ve erkân-ı harbler ve kumandanlara bir derece vazifece münasebeti bulunan siyasetin geniş dairelerine ait mesaili, basit fikirli ve idare-i ruhiye ve diniyesine ve şahsiyesine ve beytiyesine ve karyesine ait lüzumlu vazifesini geri bıraktırmakla, onları meraklandırıp ruhlarını serseri, akıllarını geveze ve kalblerini de hakaik-i imaniye ve İslâmiyeye ait zevklerini, şevklerini kırıp havalandırmak ve o kalbleri serseri etmek ve manen öldürmek ile dinsizliğe yer ihzar etmek tarzında, kemal-i merak ile onlara göre malayani ve lüzumsuz mesail-i siyasiyeyi radyo ile ders verip dinlettirmek, hayat-ı içtimaiye-i İslâmiyeye öyle bir zarardır ki; ileride vereceği neticeleri düşündükçe tüyler ürperir.

Evet herbir adam vatanıyla, milletiyle, hükümetiyle, alâkadardır. Fakat bu alâkadarlık, muvakkat cereyanlara kapılıp millet ve vatanını ve hükümetin menfaatini bazı şahısların muvakkat siyasetlerine tabi etmek, belki aynını telakki etmek çok yanlış olmakla beraber; o vatanperverlik, milletperverlik hissinden ve vazifesinden herkese düşen vazife bir ise, kendi kalb ve ruhundan, idare-i şahsiye ve beytiye ve diniye ve hakeza çok dairelerde hakiki vazifedar olduğu hizmet ve alâka ve merak on, yirmi belki yüz’dür. Bu ciddi ve lüzumlu bu kadar çok alâkaların zararına olarak, o bir tek lüzumsuz ve ona göre malayani olan siyaset cereyanlarına feda etmek, divanelik değil de nedir?” (K.L. 37-38)

Daha bunlar gibi, edebî eserler perdesi altında efkâr ve hayalleri teshir tarzında teşviş eden ve ahlâk-ı umumiyeyi bozan nice roman ve sinemalar ve emsali neşriyat dahi pek çok kimseleri menfi yollara itmesi de endişe edilecek bir mes’eledir...

3411- Sihir hakkında âyetlerden birkaç not:

-Hz.İsa’nın (A.S.) mu’cizelerine, inanmayanların sihir isnad etmeleri: (5:110)

-İnanmaya niyeti olmayanlar, Kur’anı yazılı olarak gökten indiğini görseler yine inanmazlardı: (6:7) (7:132) Ve bunlar mu’cizelere karşı inanmak istemediklerinden, daima sihir isnadı yoluna sapmışlardır: (10:2, 76, 77) (11:7) (27:13) (28:36, 48) (34:43) (37:15) (43:30) (46:7) (61:6) (Bak: 3702. p. ta âyet notları)

-Resulullah’a (A.S.M.) münkirlerin (reculen meshur) isnad ile, dönülmesi güç olan dalalete sapmaları: (17:47,48) (25:8). Sâhirun kezzab iftirası: (38:4)

-Fir’avunun Musa (A.S.)’a “Seni mezhur zannediyorum” demesi: (17:101) “Sâhirun kezzab” iftirası: (40:24) “Sâhirun ev mecnun” iftirası: (51:39, 52)

-Müşriklerin bazan sihir, bazan rüya, bazan şiir isnadıyla hakkı kabul etmemeleri: (21:3,5)

Salih (A.S.)’a ve Şuayb (A.S.)’a münkirler, büyülenmişlerdensiniz dediler: (26: 153, 185)

-Azabdan kurtulmak için Firavun kavmi, (Ya eyyühessâhiru) diye Musa (A.S.)’dan dua istediler: (43:49)

-Münkirlerin Kur’ana “sihrun yü’ser” (devam edegelen veya diğerlerinden üstün sihir) deyip inkâr etmeleri: (74:24)