SO PAGANAY A KALIMA

 

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ

وَ بِهِ نَسْتَعِينُ

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ الصَّلاَةُ وَ السَّلاَمُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِهِ وَ صَحْبِهِ اَجْمَعِينَ

 

Hay pagariya! Kabaya aka so mainot a pando phoon rakn. Dalokod ka ska na sondaro, na pamamakin’g angka raks o nafs akn giyaya a mainot a hakikah sangkai a walo a mababa a manga thotolan, golalan sa manga kaibaratan mipantag sa militari. Kagiya mii itong akn a nafs akn a labi ko apiya antawaa a makakhikinanglan sa pando. Miyakaisa na lagid a miyatharo akn sa matas sii ko nafs akn angkai a Walo a Kalima a kiyanggonaan akn phoon sa walo oto a manga ayah. Imanto, na tharoon akn sa makampt sii ko nafs akn golalan ko basa o manga awam. Sadn sa khabaya na raks a mamamakin’g.

 

So Paganay a Kalima

Bismillah i olo o langon a khayr. Sktano mambo na phanagiphoon sangkai. Tokaw angka, hay nafs akn! Badn lagid a giya a babarakatn a kalima a toos o Islam, na giyanan dn mambo i lalayon a tasbik o langon a kaadn golalan sa “basa iran a kaadn”.

O khabayaan ka a kasabotangka ko kala go so dikhapopos a bagr ago so kadakl go so diphtaman a barakat o Bismillah, na ilay angka giyaya a mababa a thotolan a golalan sa kapakaibaratan, go pamamakin’g angka. Katii a phakatalondog:

Kinanglan o isa a mama, a gii mlayalayag sii ko manga bagas (disirto) o manga Badawi a Arab a kakowaa niyan ko ingaran o dato go sold ko kaapasan iyan ka bakalokalo na kapanabangan skaniyan sii ko manga kapmarata o manga arobinto (kontrai) go makowa niyan so manga kinanglan niyan. Inonta bo na odi skaniyan dn kabinasai sa katatawantawan iyan ko maalaw ron a daa taman iyan a manga ridoay go kinanglan.

Na so lagid angkanan a kaplayalayag, na so dowa kataw a mama na somiyong sa bagas. So sakataw sa giyoto a dowa na mangalimbabaan, so isa na mangingimporoan. So mangalimbabaan na kinowa niyan so ingaran o dato. So mangingimporoan na da. So skaniyan a kominowa ko ingaran o dato na makaza-salamat (lilinding) sa gii niyan kaplayalayag sa bapiya anda somong. Igira a adn a minimbalaka iyan a tolisan sa lalan na gii niyan di matharo a, “Gii ako mlayalayag ko ingaran o giraw manaya a dato.” So arobinto na phagawat ka di skaniyan bo kaphmarataan. Igira a somold skaniyan sa torogan na gii skaniyan masakasakaw sabap sa giyangkoto a ingaran. So isa oto a mangingimporoan na tanto ko kiyapasangan ko manga morala a phkabalak iyan ko gii niyan kaplayalayag a di khagaga mapanothol. Skaniyan na lalayon dn tatabadn go lalayon dn dimamalad. Skaniyan na makadadapanas nago ikakagowad.

Kagiya mawto nafs akn a mangingimporoan! Ska angkanan a gii mlayalayag. Kagiya giyangkai a doniya na skaniyan na bagas. So dingka kaphakagaga ago kamimiskin ka na daa tamanan iyan. So mambo so manga ridoay ago so kinanglan ka na daa taman iyan. Kay sabap san, na kowa angka so ingaran o Abadi Malik go Azali Hakim sa giyaya a bagas ka angka mapokas sa kapamalad sii ko langon a maklok nago mapokas ko kapananabad ko oman i manggolaola.

Oway, giyaya a kalima na tanto a babarakatn a tamok, ngkanan a daa tamanan a dingka kaphakagaga ago kamimiskin ka na phkisompat ka niyan ko diphtaman a Kudrah ago Rahmah, na mambaloy niyan a so dingka kaphakagaga ago so kamimiskin ka, a sapaat a tatarimaan sii ko hadapan o Kadir a Skaniyan pn i Rahim. Oway, sadn sa gii nggalbk mipantag sangkai a kalima na lagid o isa a mama a somiyold sa militari, gii nggalbk sii ko ingaran o gobirno go skaniyan na miyapokas ko kaaawan ago kiphkalkn iyan ko bapiya antawaa. Gii niyan di matharo, “Sii ko ingaran o kokoman, sii ko ingaran o gobirno,” na inggolalan iyan so langon a phitibarangan a sirbisiyo ago kasorang iyan ko langowan taman.

Sii sa paganay na phitharo tano:  a langon a kaadn na phnggiraw sa Bismillah golalan sa “basa iran a kaadn”. Na ba giyoto dn?

Oway, na badn datar opama o mailay ngka a sakataw a mama a miyakatalingoma go miyapakalampowat iyan so langon a khibabaling sa isa ka ingd sii ko isa a darpa go miyathgl iyan siran makanggalbk, na matamataan dn a katawan ka a giyoto na knaba skaniyan gii nggolaola sa oba sii sa ingaran iyan go golalan sa bagr iyan, inonta ka skaniyan na asgar. Gii skaniyan di nggalbk sii ko ingaran o gobirno go somasarig sa kabagr o isa oto a sultan. Lagid mambo anan, so langon a shay’ na gii nggalbk sii sa ingaran o Janab-i Hakk na ngkanan a miyamakaronironi a poling datar a manga liso ago od na mbabakontol sa masla a manga kayo sii ko manga olo iran; na ibayaw iran so manga awid a lagid o manga palaw. Maana anan na oman a kayo na phnggiraw sa “Bismillah”. Phnoon iyan so manga lima niyan ko manga onga a phoon ko tamok o Rahmah ago miyabaloy sii rktano a mangangawid. Oman i sapadan na phnggiraw sa “Bismillah” go miyabaloy a kandiron (kodn) a poon sii ko manga tolang o Kudrah a ron dn so madiyang a mbidabida ago phirasoson a phitibarangan a manga pipiya i taam a pangn’ngkn a initinda a mrakraks.

Oman i babarakatn a pangangayamn lagid a sapi, onta, bilibili, ago kambing na phnggiraw sa “Bismillah” go miyabaloy a phagagasan a gatas phoon ko madakl a pammgayan o Rahmah. Gii mbayambayan iran sii rktano so manga mananaw ago limpiyo a riski lagid o ig o kaoyagoyag sii ko ingaran o Ar-Razzak. So manga bkaw ago ogat o oman i pamomolan, kayo, go otan a kalmk iyan a lagid o sida na phnggiraw sa “Bismillah”; phlboan go phsold siran ko manga ttgas a ator ago lopa. Phnggiraw siran sa, “Sii ko ingaran o Allah, sii ko ingaran o Ar-Rahman”; langon na gii ron taalok. Oway, kagiya so manga sapak a phkayarn sii sa kawang go phagonga, so mambo so manga bkaw a phakhadonapaan ko manga ttgas a ator ago lopa a totop sa kalbod go so manga phagonga sa didalm a lopa nago so rki-rkign a gadong a manga raon a phkagaga iran a di kamaraan sa pira olan sa katatagoan kiran a tanto a mayaw, na lagid a mala a tngl ko ngari o manga naturalists ago sisok o tindoro ko manga mata iran – pangninta skaniyan a mabota -- go tharoon kiran a, “Bapiya so katgas go kayaw a sasarigan niyo a tanto na gii nggalbk oriyan o kaphsogoa ron na so oman i mainot a bkaw a kalmk iyan na lagid o sida na phkabngkag iyan so manga ator lagid o songkod o Mosa (as) sii ko kiyapangongonotan iyan ko sogo o:  فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ1

Ago so lagid o manga anggaota o Ibrahim (as), sii ko kisosorang iyan ko hadap o mayaw na iphtagigay niyan so apoy, so oman a rki-rkign a raon a kanaot iyan so karatas o sigopan na phnggogodn iyan so ayah: يَا نَارُ كُونِى بَرْدًا وَ سَلاَمًا2 .

Kay sabap sa langon a shay’ na phnggiraw sa “Bismillah” sii ko ma’nawi niyan a okitokit. Na aawidan iran so manga ni’mah o Allah sii sa ingaran o Allah go iran iphmbgay rktano. Sktano mambo na patot a nggiraw sa “Bismillah”. Sktano na patot a bgay sii ko ingaran o Allah go khowa tano sii ko ingaran o Allah. Sabap sa giyangkai, na sktano na patot a di khowa ko phoon ko manga taw a ghafil a di bgay sii ko ingaran o Allah.

Pakaiza: Phmbgay tano sa arga sii ko manga taw a mangangawid. Pkaizaan akn a ginawa ko, na antonaa i arga a kabaya o Allah, a Skaniyan i bnar a khikirk ko langowan a nganin?

Smbag: Oway, so arga a kabaya o Bnar a Mun’im (phmbgay sa ni’mah) a balas o giyoto a mala i kipantag a manga ni’mah ago nganin o nganin na tlo ka shay’.

So isa na dhikr, so salakaw ron na shukr, na so salakaw ron pn na tafakkur. “Bismillah” sii ko paganay na dhikr. “Alhamdulillah” sii ko oriyan na shukr. So kapamimikiranon go so kasabotiron ko giyangkoto a manga mala i arga a ni’mah a siran na manga piyakammsa a parahiyasan, a mababaloy a pakammsa o Kudrah ago phammgayan o Rahmah i Al-Ahad, a Skaniyan na Samad na aya tafakkur. Badn lagid anan so kaboboda o pagarkan so ski o doan niyan a mama a mababaloy skaniyan badn a dinggosod ko pammgayan o sultan sii rka ago so di kakilalaan ko khikirk ko pammgayan, na kagiya maoto mambo, so kaphmbantogn go kaphkababaya ko manga shay’ a sa liyawaw na lagid oba aya phmbgay sa ni’mah nago so kalilipati ko Bnar a Mun’im na labaw sa sanggibo takp i a kaboboda adi ngkoto.

Hay nafs! O dingka kabaya a mabaloy a lagid oto a boda na bgay ka sii ko ingaran o Allah, kowa ka sii ko ingaran o Allah, go panagipoon ka sii ko ingaran o Allah nago nggalbk ka sii ko ingaran o Allah. So salaam na mambagian iyo.