1 (Farklı derslerde okunmuş farklı derlemelerin birleştirilmesiyle hazırlanmıştır.)

2 Ayrıca (Bakınız: İslam Prensipleri Ansiklopedisi Muhabbet maddesi ve Muhabbet derlemesi)

3 Muhabbet, canlı ve cansız bütün varlıklarda hareket ve faaliyet sebebi olduğundan ve insan hayır ve şerri bilâ tefrik sevdiğinden, bu his istikametlense insan da müstakim olur. Bu nokta-i nazardan bu ders ehemmiyetlidir.

4 Dönebilir olduğu için mesuliyet sahasına girer.

5 Muhabbeti tahrik eden sebeb-i muhabbetin müşahhası fıtraten muharrik iken, mücerredin marifet ve kemale mütevakkıf olması istikamet-i muhabbeti zorlaştıran unsurdur.

“Ve keza seni nefsini sevmeye sevkeden esbab:

1- Bütün lezzetlerin mahzeni nefistir,

2- Vücudun merkezi ve menfaatin madeni nefistir,

3- İnsana en karib -yakın- nefistir, diyorsun. Pekâlâ. Fakat o fâni lezzetlere mukabil, lezaiz-i bâkiyeyi veren Hâlık'ı daha ziyade ubudiyetle sevmek lâzım değil midir? Nefis vücuda merkez olduğundan muhabbete lâyık ise, o vücudu icad eden ve o vücudun kayyumu olan Hâlık, daha fazla muhabbete, ubudiyete müstehak olmaz mı? Nefsin maden-i menfaat ve en yakın olduğu, sebeb-i muhabbet olursa; bütün hayırlar, rızıklar elinde bulunan ve o nefsi yaratan Nâfi', Bâki ve daha karib olan, daha ziyade muhabbete lâyık değil midir? Binaenaleyh bütün mevcudata inkısam eden muhabbetleri cem ve muhabbetin ile beraber mahbub-u hakikî olan Fâtır-ı Hakîm'e ihda etmek lâzımdır.” Mesnevi-i Nuriye (213)

“Seyyid Şerif-i Cürcanî "Şerh-ül Mevakıf"ta demiş ki: "Sebeb-i muhabbet ya lezzet veya menfaat, ya müşakelet (yani meyl-i cinsiyet), ya kemaldir. Çünki kemal, mahbub-u lizâtihîdir." Yani, ne şeyi seversen ya lezzet için seversin, ya menfaat için, ya evlâda meyil gibi bir müşakele-i cinsiye için, ya kemal olduğu için seversin. Eğer kemal ise, başka bir sebeb, bir garaz lâzım değil. O bizzât sevilir. Meselâ; eski zamanda sahib-i kemalât insanları herkes sever, onlara karşı hiçbir alâka olmadığı halde istihsankârane muhabbet edilir.

İşte Cenab-ı Hakk'ın bütün kemalâtı ve esma-i hüsnasının bütün meratibleri ve bütün faziletleri, hakikî kemalât olduklarından bizzât sevilirler.” Sözler (619)

6 Bu dört şart fiili ölçüdür. Aksi hali gayr-ı makbul olur.

7 Şeriatta isyan ile adem-i itaat birbirinden ayrılmıştır. Baba ve annenin şeriata aykırı emirlerine itaat edilemez; ancak ana-baba isyan ile rencide edilmez; geçiştirme yoluna gidilir. 

Ayrıca (Bakınız: İslam Prensipleri Ansiklopedisi Sıla-i Rahm maddesi ve Sıla-i Rahm derlemesi)

8 (Bakınız: İslam Prensipleri Ansiklopedisi Aile, Terbiye maddeleri ve Çocuk, Tahsil Hayatı derlemeleri)

9 Dost kelimesi Risale-i Nur’da çok kez geçer. Ancak bu kelime bazı yerlerde lügat manasıyla bazı yerlerde dini bir tabir olarak kullanılır. Dikkat etmek, karıştırmamak lazımdır.

“Üçüncü Mes'ele: Benim bazı dostlarım, ehl-i dünya bana şübheli baktıkları için, ehl-i dünyaya hoş görünmek için; benden zahiren teberri ediyorlar, belki tenkid ediyorlar. Halbuki kurnaz ehl-i dünya, bunların teberrisini ve bana karşı içtinablarını, o ehl-i dünyaya sadakata değil, belki bir nevi riyaya, vicdansızlığa hamledip, o dostlarıma karşı fena nazarla bakıyorlar.” (Mektubat: 70)

“Dostun hâssası ve şartı budur ki: Kat'iyyen, Sözler'e ve envâr-ı Kur'aniyeye dair olan hizmetimize ciddî tarafdar olsun; ve haksızlığa ve bid'alara ve dalalete kalben tarafdar olmasın, kendine de istifadeye çalışsın.” (Mektubat: 344)

Mezkûr ifadedeki tarafdarlık histir. İstifade ise fiildir.

Bir hadiste;

وإنها متى يخرج أو قال متى ما يخرج فإنه سوف يزعم انه الله فمن آمن به وصدقه واتبعه لم ينفعه صالح من عمله سلف ومن كفر به وكذبه لم يعاقب بشيء من عمله وقال حسن الأشيب بسيئ من عمله سلف

“Kim ki ona (Deccal’a yani cereyanına ve o cereyanın cemiyete aşıladığı çılgın sefahete) iman edip tabi olur ve onu tasdik ederse, artık onun geçmiş hiçbir salih ameli ona menfaat vermeyecektir. Ve her kim onu tekzib edip yalanlarsa, onun geçmiş günahlarının hiçbirisinden muaheze edilmeyecektir.” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5/16) buyuruluyor.

“Birinci Desise: Şeytan-ı ins, şeytan-ı cinnîden aldığı derse binaen; hizb-ül Kur'anın fedakâr hâdimlerini hubb-u câh vasıtasıyla aldatmak ve o kudsî hizmetten ve o manevî ulvî cihaddan vazgeçirmek istiyorlar. Şöyle ki:

İnsanda, ekseriyet itibariyle hubb-u câh denilen hırs-ı şöhret ve hodfüruşluk ve şan ü şeref denilen riyakârane halklara görünmek ve nazar-ı âmmede mevki sahibi olmağa, ehl-i dünyanın her ferdinde cüz'î-küllî arzu vardır. Hattâ o arzu için, hayatını feda eder derecesinde şöhretperestlik hissi onu sevkeder. Ehl-i âhiret için bu his gayet tehlikelidir, ehl-i dünya için de gayet dağdağalıdır; çok ahlâk-ı seyyienin de menşeidir ve insanların da en zaîf damarıdır. Yani: Bir insanı yakalamak ve kendine çekmek; onun o hissini okşamakla kendine bağlar, hem onun ile onu mağlub eder. Kardeşlerim hakkında en ziyade korktuğum, bunların bu zaîf damarından ehl-i ilhadın istifade etmek ihtimalidir. Bu hal beni çok düşündürüyor. Hakikî olmayan bazı bîçare dostlarımı o suretle çektiler, manen onları tehlikeye attılar.{O bîçareler, "Kalbimiz Üstad ile beraberdir" fikriyle kendilerini tehlikesiz zannederler. Halbuki ehl-i ilhadın cereyanına kuvvet veren ve propagandalarına kapılan, belki bilmeyerek hafiyelikte istimal edilmek tehlikesi bulunan bir adamın, "Kalbim safidir. Üstadımın mesleğine sadıktır." demesi, bu misale benzer ki: Birisi namaz kılarken karnındaki yeli tutamıyor, çıkıyor; hades vuku buluyor. Ona "Namazın bozuldu" denildiği vakit, o diyor: "Neden namazım bozulsun, kalbim safidir."}” (Mektubat: 412)

Kişi hubb-u câh ve riyakarane halklara görünmek hisleri nedeniyle dava arkadaşlarını tenkid eder. Bu his ile dine hizmet etmek yerine dine hücum etme durumuna düşürülebilir.

Bu parçada "kalbim üstadımla beraberdir" diyen adamın misalinde niyet ve fiilî hareketin tenakuziyeti nazara veriliyor. Yani fiilî hareket isabetli olmalı, Nurun zararına neticeler vermeyen, destek veren, mesleği koruyan bir hayat seyri olmalı.

“Ben ehl-i siyasetin her nevi taziblerine karşı "Hasbünallahü ve ni'melvekil" deyip sabır ve tahammüle karar vermişim. Kâzım Karabekir ile eskiden münasebetim vardı. Acaba şimdi de o münasebetin sebebi olan merdane mesleğini muhafaza ediyor mu? Eğer eski gibi ise ve Nurlara zararı yoksa ve Nur'a faidesi muhtemel ise ve dost ise, benim selâmımı ona tebliğ edebilirsiniz. Fakat madem ehl-i siyaset, hayat-ı bâkiyesi için Risale-i Nur'a müracaata tenezzül etmiyor; o hayata nisbeten beş paralık olan bu hayat-ı fâniye için onlara müracaata ben de tenezzül etmem ve istirahatım için şekva ve rica etmem.” (Emirdağ Lahikası-1: 179)

“Ankara'da bu sırada nazarlar dünyaya ziyade çevrilmiş. Ve iktidar kısmı daha tam prensibini kabul etmeğe vakit bulamamış. Müteaddid partiler kendine tarafdar bulmak için veya kabahatlarını setretmek için elbette çok çalışıyorlar. Ve İslâmiyet ve Kur'an aleyhindeki hariçteki cereyanlar elbette dâhilde bazılarını bulmuşlar ki; Kur'an lehinde cidden çalışanları uçurmak, kaçırmak, evham vermek gibi propagandalarla hakikî fedakâr olmayan veya dünya ile ve fazla dostlar ile alâkadar olanları evhamlandırıyorlar ve Nurcuların da kuvve-i maneviyelerini kırmağa çalışıyorlar.”  (Emirdağ Lahikası-2: 56)

Dostlar Risale-i Nur'un samimi hizmet dairesinin şahs-ı manevisine hürmetkar olmalı. Ben bilirim tarzında nasihat şekline geçmemeli.