3297- SEBR Ü TAKSİM سبر و تقسيم : (Lat. Residu: Arkada kalan, bakiye) Mantık’ta, taksim: Bir bütünü, hariçte hiç artmamak şartıyla bölmek, demektir. Sebr ü taksim, Mantık’ta bir isbatlama tarzı ve usulüdür. Bu iki kelime beraber kullanıldığı gibi, “delil-i taksim, delil-i münkasım” gibi tabirlerle de söylenir. Bu isbatlamada bir şeyin aslında bulunan vasıflar, illet olmaktan birer birer ibtal edildikten sonra, tam illet olmaya elverişli olan tesbit edilir.

Meselâ, şu mahlukatın yaratıcısı kimdir diye sorulduğunda sebr ü taksim yoluyla denir ki; bu mevzuda mantıkan yalnız dört ihtimal düşünülebilir:

1- Ya kendi kendine ve tesadüfen meydana gelmiştir.

2- Ya sebeblerin birleşmesinden olmuştur.

3- Ya tabiatın eseridir.

4- Ya da Vacib-ül Vücud icad etmiştir. İlk üçünün imkânsızlığı isbat edildiği takdirde, geri kalan tek imkân (Allah’ın yaratması) ayrıca isbat edilmeden de mantıken zaruri olur.