Risale-i Nurda keyfiyet: İhlâs, sadakat, fedakârlık, se­bat,  iktisad ve ka­naat, maddî menfaatlerden ve tevec­cüh-ü nasdan istiğna gibi yüksek meziyet­lere sahib ol­mak mâ­nâ­sında bir tabir­dir.

Beşeriyet âleminde kemmiyet ve keyfiyet:

1- «Kemiyetin, keyfiyete nisbeten ehemmiyeti yok. Asıl ek­se­riyet, key­fi­yete bakar...

 ...İşte, nev-i beşer, bi’set-i enbiya ile, sırr-ı teklif ile, mücahede ile, şey­tanlarla muharebe ile kazandıkları yüz binlerle enbiya ve milyonlarla evli­ya ve milyarlarla asfiya gibi âlem-i insaniyetin gü­neşleri, ayları ve yıl­dız­ları mu­kabilinde, kemiyetçe kesretli, keyfi­yetçe ehemmiyetsiz hayvâ­nât-ı mu­zırra nev’inden olan küffârı ve münafık­ları kaybetti.» (Mektubat sh: 44)

Keyfiyetsiz kemmiyet, çoğalma nisbetinde cemaatı kıymet­ten düşürür:

2- «Çendan, şeytan yüzünden ekser insanlar dalâ­lete gider­ler. Fakat ehemmiyet ve kıymet, ekseri­yetle keyfi­yete bakar kemiyete az bakar veya bakmaz. Nasıl ki, bin ve on çekirdeği bulunan bir zat, o çekirdek­leri toprak al­tında bir muamele-i kim­ye­vi­yeye mazhar etse, ondan on ta­nesi ağaç olmuş, bini bo­zulmuş. O on ağaç olmuş çekir­deklerin o adama verdiği menfaat, elbette, bin bozulmuş çekirdeğin verdiği zararı hiçe indi­rir. Öyle de, nefis ve şeytanlara karşı mü­cahede ile, yıldızlar gibi nev-i in­sanı şereflen­diren ve tenvir eden on insan-ı kâmil yüzün­den o nev’e gelen menfaat ve şeref ve kıymet, elbette, ha­şa­rat nev’inden sa­yılacak dere­cede süflî ehl-i da­lâletin küfre girmesiyle insan nev­’ine vereceği zararı hiçe indi­rip göze gösterme­diği için, rahmet ve hikmet ve adalet‑i İlâhiye, şey­tanın vücuduna müsa­ade edip tasallutlarına mey­dan ver­miş.» (Lem’alar sh: 71)

3- «Cemaatte vahid-i sahih olmazsa, cem ve zam, kesir darbı gibi küçül­tür.(1)» (Mektubat sh: 475)

Keyfiyetli cemaatın kıymet ve kuvveti:

4- «Elbette, dört fertten bin yüz on bir kuvvet-i mâ­neviyeyi te­min eden sırr-ı ihlâsı kazanmakla tesa­nüd ve ittihad-ı hakikîye muhtacız ve mecbu­ruz.

Evet, üç elif ittihad etmezse, üç kıymeti var. Sırr‑ı adediyet ile ittihad etse, yüz on bir kıymet alır. Dört kere dört ayrı ayrı olsa, on altı kıymeti var. Eğer sırr-ı uhuv­vet ve ittihad-ı maksat ve ittifak-ı vazife ile tevafuk edip bir çizgi üstünde omuz omuza verseler, o va­kit dört bin dört yüz kırk dört kuvvetinde ve kıymetinde olduğu gibi, ha­kikî sırr-ı ihlâs ile, on altı fedakâr kardeş­lerin kıymet ve kuvvet-i mâneviyesi dört bin­den geçti­ğine, pek çok vu­kuat-ı tarihiye şehadet ediyor.» (Lem’alar sh: 161)

5- «Bütün kuvvetinizi ihlâsta ve hakta bilmelisi­niz.

Evet, kuvvet haktadır ve ihlâstadır. Haksızlar dahi, haksızlık­ları içinde gösterdikleri ihlâs ve samimi­yet yü­zünden kuvvet kaza­nıyorlar.

Evet, kuvvet hakta ve ihlâsta olduğuna bir delil, şu hizmeti­mizdir. Bu hizmetimizde bir parça ihlâs, bu dâ­vâyı isbat eder ve kendi kendine delil olur. Çünkü, yirmi sene­den fazla kendi memle­ketimde ve İstanbul’da etti­ğimiz hizmet-i ilmiye ve diniyeye mu­ka­bil, burada sizinle yedi sekiz se­nede yüz derece fazla edildi. Halbuki, kendi memleke­timde ve İstan­bul’da, burada benimle çalışan kardeşle­rim­den yüz, belki bin derece fazla yardımcıla­rım varken, bu­rada ben yalnız, kimse­siz, garip, yarım ümmî insafsız memurla­rın ta­rassudat ve tazyikatları al­tında, yedi sekiz sene si­zinle etti­ğim hiz­met, yüz derece eski hizmetten fazla muvaffakiyeti gös­teren mânevî kuvvet, sizler­deki ihlâstan geldi­ğine kat’iyen şüp­hem kal­madı.» (Lem’alar sh: 161)

6- «Bu sırada dahilde o kadar dahilî, haricî heye­canlı parti cereyanları varken ve bundan tam istifade etmek, yani mahdut birkaç arkadaşına bedel çok diplomatları kendisine taraf­tar kazanmak için zemin hazır iken, sırf siyasete karışma­mak ve ihlâ­sına zarar vermemek ve hü­kûmetin nazarını kendine celb etmemek ve dünya ile meşgul olmamak için, bü­tün arkadaşla­rına yazıp ki, “Sakın cereyanlara ka­pıl­mayınız, siyasete girme­yiniz, âsâyişe dokun­mayınız” dediği...» (Şualar sh: 374)

7- «Bilirsiniz ki, üç elif ayrı ayrı yazılsa kıymeti üçtür. Tesanüd-ü ade­dîyle içtima etse, yüz on bir kıyme­tinde ol­duğu gibi, sizin gibi üç-dört hâ­dim-i Hak, ayrı ayrı ve tak­simü’l-a’mâl olma­mak cihetiyle hareket etse­ler, kuvvetleri üç-dört adam kadardır. Eğer hakikî bir uhuvvetle, birbi­rinin faziletleriyle iftihar ede­cek bir tesanüdle, birbiri­nin aynı olmak dere­cede bir tefâni sırrıyla hareket etse­ler, o dört adam, dört yüz adam kuv­vetinin kıymetinde­dirler.» (Barla Lâhikası sh: 124)

Keyfiyetli hizmet tarzını tercih etmek:

8- «Madem bu zamanda herşeyin fevkinde hiz­met-i imaniye en ehem­miyetli bir vazifedir. Hem ke­miyet ise, keyfiyete nisbeten ehemmiyeti azdır. Hem muvakkat ve mütehavvil siyaset âlemleri ebedî, daimî, sabit hidemat-ı imaniyeye nisbeten ehem­mi­yetsizdir, mikyas olamaz, medar da olamaz. Risale-i Nur’un tali­matı dairesinde ve bizlere bahşettiği hiz­met nok­tasında feyizli makamlara kanaat etmeliyiz.» (Kastamonu Lâhikası sh: 89)

9- «Bu acib asrın bu acib hastalığına ve dehşetli ma­razına karşı Kur’ân-ı Mucizü’l-Beyânın tiryak misâl ilâç­larının nâşiri olan Ri­sale-i Nur dayanabilir ve onun me­tîn, sar­sılmaz, sebatkâr, hâlis, sâ­dık, feda­kâr şakird­leri mukavemet ederler. Öyleyse, herşeyden evvel onun da­ire­sine girmeli, sadakatle, tam metanet ve ciddî ihlâs ve tam itimadla ona ya­pışmak lâzım ki, o acib has­talığın tesi­rinden kurtulsun.» (Kastamonu Lâhikası sh: 105)

10- «Biz Risale-i Nur şakirdleri ise, vazifemiz hiz­met­tir va­zife-i İlâhiyeye karışmamak ve hizmetimizi onun vazifesine bina etmekle bir nevi tecrübe yapma­mak ol­makla beraber, kemiyete değil, keyfiyete bak­mak, hem çoktan beri sukut-u ahlâka ve ha­yat-ı dünye­viyeyi her ci­hetle hayat-ı uhreviyeye tercih ettir­meye sevk eden deh­şetli esbap altında Ri­sale-i Nur’un şimdiye ka­dar fütuhatı ve zındıkların ve dalâletlerin sav­letlerini kırması ve yüz binler biçarelerin imanla­rını kurtar­ması ve herbiri yüze ve bine mukabil yüzer ve binler hakikî mü’min talebe­leri ye­tiş­tirmesi, Muhbir-i Sâdıkın ihbarını aynen tasdik etmiş ve vuku­atla isbat etmiş ve inşaallah daha ede­cek. Ve öyle kökleşmiş ki, inşaallah hiçbir kuvvet Anadolu’nun sine­sinden onu çıkara­maz. Tâ âhir za­manda, hayatın geniş dai­resinde, asıl sahipleri, yani Mehdî ve şakirdleri Cenab-ı Hakkın izniyle gelir, o da­ireyi genişlettirir ve o tohumlar sümbüllenir. Biz­ler de kabrimizde sey­redip Allah’a şükre­deriz.» (S. T. Gaybî sh: 172)

11- «Mesleğimizde, ihlâs-ı tâmmeden sonra en bü­yük esas, sebat ve metanettir. Ve o metanet cihetiyle şim­diye kadar çok vu­kuat var ki, öyle­ler, herbiri yüze muka­bil bu hizmet-i Nuriyede muvaffak olmuş âdi bir adam ve yirmi otuz ya­şında iken, alt­mış yetmiş yaşındaki velî­lere tefev­vuk et­miş­ler var.» (Kastamonu Lâhikası sh: 248)

12- «Kemiyete ehemmiyet verilmez. Sen o ha­vali­deki bir tek Âtıf’ı bul­san, yüzü bulmuş gibidir. Merak etme.» (Kastamonu Lâhikası sh: 259)

13- «Aziz, sıddık kardeşlerim,

[Hem mânevî, hem maddî bir kaç cihette sorulan bir su­ale mecburiyet tah­tında bir cevaptır.]

Sual: Neden, ne dahilde, ne hariçte bulu­nan cere­yan­lara ve bil­hassa siyasetli cemaatlere hiçbir alâka peydâ etmiyorsun? Ve Risale-i Nur ve şakirdlerini müm­kün olduğu kadar o cereyanlara te­mas­tan men edi­yor­sun? Halbuki, eğer te­mas etsen ve alâkadar olsan, birden binler adam Risale-i Nur dairesine girip, parlak hakikat­lerini neş­redecek­lerdi hem bu kadar sebebsiz sıkıntılara hedef olmayacaktın.

Elcevap: Bu alâkasızlık ve içtinabın en ehemmi­yetli sebebi: Mesleği­mizin esası olan ihlâs bizi men edi­yor. Çünkü, bu gaflet zamanında, hususan tarafgirâne mefkû­reler sahibi, herşeyi kendi mesleğine âlet ede­rek, hattâ dinini ve uhrevî harekâtını da o dün­yevî mesleğe bir nevi âlet hükmü­ne getiriyor. Halbuki, hakaik-i ima­niye ve hizmet-i nuriye-i kudsiye, kâi­natta hiçbirşeye âlet ola­maz. Rıza-ı İlâhîden başka bir gayesi olamaz. Halbuki şimdiki cereyanların tarafgirâne çar­pışmaları hen­gâmında bu sırr-ı ihlâsı muha­faza etmek, dinini dünyaya âlet etme­mek müş­külleş­miş. En iyi çare, cereyanların kuvveti ye­rine, inayet ve tevfik-i İlâhiyeye dayanmak­tır.» (Emirdağ Lâhikası-I sh: 38)

14- «Aziz, sıddık, sebatkâr, muhlis kardeşlerim,

Hem maddî, hem mânevî, hem nefsim, hem be­nimle, temas edenler ga­yet ehemmiyetli benden suâl edi­yorlar ki: “Neden her­kese muhalif ola­rak, hiç kimsenin yapmadığı gibi, sana yardım edecek çok ehem­miyetli kuvvetlere bakmıyorsun, is­tiğna gösteriyorsun? Ve her­kes müş­tak ve ta­lip ol­duğu ve Risale-i Nur’un intişarına, fütuhatına çok hiz­met edeceğine o Risale-i Nur şakirdleri­nin hasları mütte­fik oldukları ve sen­den ka­bul ettikle­ri büyük ma­kamları kabul etmiyorsun, şiddetle çekiniyor­sun?”

Elcevap: Bu zamanda ehl-i iman öyle bir hakikate muhtaçtır­lar ki, kâi­natta hiçbirşeye âlet ve tâbi ve basa­mak olamaz ve hiçbir garaz ve maksat onu kirletemez ve hiçbir şüphe ve felsefe onu mağ­lûp edemez bir tarzda iman hakikatlerini ders versin. Umum ehl-i imanın bin se­neden beri tera­küm etmiş dalâletlerin hücumuna karşı imanları muhafaza edil­sin.

İşte bu nokta içindir ki, dahilî ve haricî yar­dımcılara ve ehemmi­yetli kuvvetlerine, Risale-i Nur ehemmiyet ver­miyor, onları ara­yıp tâbi olmuyor–tâ avâm-ı ehl-i imanın nazarında, hayat-ı dünyeviyenin bazı gaye­lerine basamak olmasın ve doğ­rudan doğruya hayat-ı bâkiye­den başka hiçbir şeye âlet ol­madığından, fevkalâde kuv­veti ve hakikatı, hü­cum eden şüpheleri ve tereddüdleri izale eylesin.» (E. Lâhikası-I sh: 74)

14/1- «Elhasıl: Hakikat-i ihlâs, benim için şan ve şe­refe ve maddî ve mânevî rütbelere vesile olabilen şey­ler­den beni men edi­yor. Hizmet-i Nuriyeye, gerçi büyük za­rar olur fakat, kemiyet key­fiyete nisbeten ehemmiyetsiz olduğundan, hâlis bir hâ­dim ola­rak, hakikat-i ihlâs ile, herşeyin fevkinde ha­kaik-i imaniyeyi on adama ders vermek, büyük bir kutbiyetle binler adamı irşad etmek­ten daha ehemmiyetli görüyo­rum.

Çünkü o on adam, tam o hakikati herşeyin fev­kinde gördüklerin­den, sebat edip, o çekir­dekler hük­münde olan kalbleri, birer ağaç ola­bilirler. Fakat o binler adam, dünyadan ve felsefeden gelen şüpheler ve vesvese­lerle, o kutbun derslerini, “Hususî makamından ve hususî his­siya­tından geliyor” nazarıyla bakıp, mağlûp olarak dağıtabilirler. Bu mânâ için hizmetkârlığı, makamatlara tercih ediyo­rum.» (E.Lâhikası-I sh: 75)

Bediüzzaman Hazretlerinin, Risale-i Nur’un te’li­finden önce hiss-i kablel vuku ile müjde verdiği, Risale-i Nurun tahkiki iman dersleriyle yaptığı, iman kurtarma hizmetinin keyfiyeten yüksek kıymeti emsalsizdir.

15-Evet, «Nurun zahiren, kemiyeten dar cihetine bakmaya­rak, hakikat cihetinde keyfiyeten geniş ve fev­ka­lâde menfaatini his­setmesi suretiyle, hem de siyaset naza­rıyla bütün memleket-i Osmaniyede olacak gibi ifade et­miş. O büyük veli, onun dar daireyi geniş tasav­vurundan ona itiraz et­miş. Hem o zat haklı, hem Eski Said bir derece haklıdır. Çünkü Risale-i Nur imanı kurtar­ması cihetiyle o dar dairesi madem ha­yat-ı bâkıye ve ebe­diyeyi imanla kurtarıyor. Bir milyon talebesi bir milyar hük­mündedir. Yani bir milyon değil, belki bin insanın hayat-ı ebe­di­yesini temine çalışmak, bir milyar in­sanın hayat-ı fâ­niye-i dünyeviye ve medeniye­tine ça­lış­maktan daha kıymettar ve mânen daha geniş olması, Eski Said’in o rüya-yı sâdıka gibi olan hiss-i kab­lelvuku ile o dar daireyi bütün Osmanlı memleketini ihata edeceğini görmüş. Belki, inşaallah, o görüş, yüz sene sonra nurların ektiği tohumla­rın süm­büllenme­siyle aynen o geniş daire Nur dairesi ola­cak, onun yan­lış tâbirini sahih gösterecek.» (Emirdağ Lâhikası-II sh: 112)

16- «Nurcular, müşterileri ve kendilerine taraf­tar­ları ara­maya kendile­ri­ni mecbur bilmiyorlar. “Vazifemiz hiz­mettir, müş­terileri arama­yız. On­lar gel­sinler bizi arasınlar, bulsunlar” diyor­lar. Kemiyete ehemmi­yet vermiyorlar. Hakikî ihlâsı taşı­yan bir adamı, yüz adama tercih ediyor­lar.» (Emirdağ Lâhikası-II sh: 170)

Kur’an (2:26) âyetinde geçen iki (kesiren) keli­mesi:

17- «Evvelki  كَثِيرًاden kemiyet ve adetçe çokluk irade edilmiştir.

İkinci كَثِيرًا den keyfiyet ve kıymetçe çokluk kaste­dilmiş­tir. Ve aynı zamanda, Kur’ân’ın nev-i be­şere rah­met olduğunun sırrına işarettir.

Evet, insanların az bir kısmının fazilet ve hidayet­le­rini çok görmek ve göstermek, Kur’ân’ın beşere karşı merhametli ve lütuf­kâr olduğunu göste­rir.

Ve keza, bir fazilet sahibi, bin faziletsize mukabil­dir. Bu itibarla, fa­zi­leti taşıyan, az olsa da çok görünür.» (İşarat-ül İ’caz sh: 172)

Ekser insanların Risale-i Nuru dinlememeleri se­be­biyle ümidi kırılan bir talebesini ikaz münasebetiyle, umuma key­fiyet dersi veren Bediüzzaman Haz­retleri di­yor ki:

18- «Sen orada, ‘Bu insanlar ne zaman Risale-i Nur’u dinle­yecekler?’ diye ümidsizliğe düşme, merak etme. Kat’iyen bil ki, mele-i âlânın hadsiz sakinleri, bu­gün Risale-i Nur’u alkışlıyorlar. Onun için, hiç ehem­miyeti yok. Kıymet, kemiyette değil, keyfi­yette­dir. Bazan bir halis ve feda­kâr talebe, bine mu­kabil­dir” diyerek ye’sini gide­rir.» (T. H. sh: 463)

19- «Haklı şûrâ ihlâs ve tesanüdü netice verdiğin­den, üç elif, yüz on bir olduğu gibi, ihlâs ve tesanüd-ü hakiki ile, üç adam, yüz adam ka­dar mille­te fayda verebilir. Ve on adamın hakikî ihlâs ve tesanüd ve meşve­retin sır­rıyla, bin adam kadar iş gördüklerini, çok vukuat-ı tari­hiye bize ha­ber veriyor.» (Hutbe-i Şamiye sh: 62)

Keyfiyeti esas alan haslar dairesi makamından, kem­miyete sahib geniş daire makamını istemenin mah­zurlarını, kendi nokta-i nazarını misal alarak be­yan eden Bediüzzaman Hazretleri şayan-ı dikkat bir mektubunda diyor:

20- «Nurların fütuhatını kalben temaşa ederken, bazı has kardeşleri­min Nur’un tercümanına verdikleri makam noktasında baktım. O ma­kama nisbeten fütu­hat az olma­sından, o makamın şerefi için bir hırs ile vazife-i İlâhiyeye karışmak gibi şekva geldi. Binler de­rece şü­kür ve sırf rıza-yı İlâhî noktasında bazı biçarele­rin Nurla imanlarını kur­tarmak cihe­tiyle binler hamd, sena ve şükür lâzımken bir teşekki ve sıkıntı geldi. Sonra mahviyet ve terk-i ena­niyet ve ihlas-ı tam ile aynı vaziyete baktım, gördüm ki: O fütu­hatta binler hamd ve sena ve teşekkür ve manevî sürur ve sevinç ru­huma geldi. Ben o halde iken anladım ki, maka­mat-ı manevîye dahi mesle­ğimizde mevzubahis olmamalı. Eğer bazı has kardeşle­ri­min hakkımdan yüz derece zi­yade bana verdikleri hisse ve ma­kam haki­kat olsa ve hakkım da olsa, mezkûr hakikat için bırak­mağa, mes­lek-i Nuriyedeki ihlas-ı tamme bırakmağa mecbur eder.» (Osmanlıca teksir baskı Tılsımlar Mecmuası’nın zeyli, Maidet-ül Kur’an ba­şın­daki mektub­tan)

Risale-i Nur hizmetinde, bilhassa ehl-i hizmette bu­lunması gereken key­fi­yet hususiyeti ile alâkalı mezkûr bahisler, keyfiyetin sabit bir şart ve esas ol­duğunu açıkça ortaya koyuyor.