668- DELİL-İ İMKÂNÎ دليلِ إمكاني : İmkânat-ı muhtelifeden çıkan delil. (Bak: Hudus)

«Bu delilin hülasası: Kâinatın ihtiva ettiği zerrelerden her birisinin gerek zatında, gerek sıfatında, gerek ahvalinde ve gerek vücudunda gayr-ı mütenahi imkânlar, ihtimaller, müşkilatlar, yollar, kanunlar varken; birdenbire o zerre gayr-ı mütenahi yollardan muayyen bir yola sülûk eder. Ve gayr-ı mahdud hallerden bir vaziyete girer. Ve gayr-ı ma’dud sıfatlardan bir sıfatla vasıflanır. Ve doğru bir kanun üzerine mukadder bir maksada harekete başlar ve vazife olarak uhdesine verilen herhangi bir hikmet ve bir maslahatı derhal intac eder ki, o hikmet ve o maslahatın husule gelmesi ancak o zerrenin o çeşit hareketiyle olabilir. Acaba o kadar yollar ve ihtimaller arasında o zerrenin mâcerası, lisan-ı haliyle, Sani’in kasd ve hikmetine delâlet etmez mi?

İşte her bir zerre, -müstakillen- kendi başıyla Sâni’in vücuduna delâlet ettiği gibi, küçük büyük herhangi bir teşekküle girerse veya herhangi bir mürekkebe cüz’ olursa, girdiği ve cüz’ olduğu o makamlarda kazandığı nisbete göre Sâni’ine olan delâletini muhafaza eder.» (İ.İ.92) (Bak: 1557.p.)