2429- MİLLET ملّة : Bir dinden olanların topluluğu. Din, dil ve tarih beraberliği bulunan insan cemaatı. Sınıf. Topluluk. *Bir sülaleden gelenlerin hepsi. *Maddi manevi bir unsurdan sayılıp beraber yaşayanların hepsi. (Bak: Milliyet, Ümmet) Bir âyette şöyle buyurulur:

2430- (2:120) “وَلَنْ تَرْضٰى عَنْكَ الْيَهُودُ وَلاَالنَّصَارٰى حَتّٰى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْۜ Ya Muhammed! Ne Yahudiler ne de Hristiyanlar, sen onların milletine tabi olmadıkça senden asla razı ve memnun olmazlar.

Millet, esas-ı lügatta, söyleyip yazdırmak veya ezbere yazmak manasına olan املام masdariyle yani imla manası ile alâkadar bir isimdir. Zemahşeri’nin “Esas”da beyanına göre asıl manası “tarikat-ı meslûke”dir ki, eğri veya doğru olabilir. Bundan din, şeriat manasında mütearef olmuştur. Şehristanî’nin Milel ü Nihal’de beyanına göre din, şeriat, millet denilen şeyler vaki’de ve hadd-i zatında aynı şeylerdir, fakat itibaren ve mefhumen her biri bir zatında aynı şeylerdir, fakat itibaren ve mefhumen her biri bir hasiyetle tefrik olunur. İ’tikad hasiyetiyle din, amel hasiyetiyle şeriat, içtima hasiyetiyle millet denilir. Filvaki itikad edilen ne ise, esas itibariyle amel edilen odur. Amel edilen ne ise, esas itibariyle içtima edilen de odur. Binaenaleyh millet, bir hey’et-i içtimaiyenin etrafında toplandığı ve üzerinde yürüdüğü, tabir-i âherle ruh-ı içtimaîsinin merbut bulunduğu mebadi-i hakime ve tarikat-ı meslûkedir. Demek ki millet, hey’et-i içtimaiyenin kendisi değildir. Ona cemaat, kavm, ümmet veya ehl-i millet denilir. Meselâ, Yahudiyet ve Nasraniyet bir millettir. Ve fakat Yehud ve Nasara ehl-i millet, sahib-i millettirler. Maamafih millet, “ehl-i millet” manasına da mecaz olarak kullanılır. Meselâ “millet şöyle yaptı, millet böyle yaptı” denilir ki kavim demektir. Zikr-i müteallik, irade-i müteallak kabilindendir veya mecaz-ı hazfîdir. Nitekim âyette (2:135) قُلْ بَلْ مِلَّةَ اِبْرٰه۪يمَ her iki mana ile kabil-i tefsirdir. (2:120) اَهْوَٓاءَ هُمْ buyurulması gösteriyor ki, Yehud ve Nasara’nın takib ettikleri din ve millet, yukarıdan beri nâkabil-i inkâr bürhanlarla isbat edildiği üzere, kendi hevalarıyla, gönüllerinin sevdalarıyla uydurulmuş tahrifattır. Bunlar hakka değil, keyiflerine tabidirler.” (E.T. 482)

2431- Millet hakkında Kur’andan birkaç not:

-Millet-i İbrahim’den yüz çevirmenin sefihlik olduğu: (2:130,135)

-Millet-i ibrahim’e tebaiyet: (3:95) (4:125) (16:123)

-Müstakim, sağlam ve hanif olan millet-i İbrahim: (6:161)

-Hz.Şuayb’in asi kavminin kendi milletine davetlerine verilen red cevabı: (7:89)

-Yusuf (A.S.)ın ihkârcı bir kavmin milletini (dinini) terkedip İbrahim, İshak ve Ya’kubun milletine ittiba etmesi: (12:37, 38)

-İnkârcıların kendi milletlerine davetleri: (14:13) (18:20)

Atıf notları:

-Asıl milletimiz İslâmiyettir, bak: 1849.p.

-Millet-i İbrahim’den gelen enbiya silsilesi, bak: 198.p.