3662- TANZİMAT-I HAYRİYE تنظيمات خيريه : Osmanlı Devleti’nde Sultan Abdülmecid zamanından başlayan ve (1839-1876) tarihleri arasındaki devreye Tanzimat-ı Hayriye denir. Sözde ıslahat için çalışılan devirdir. Bu, Gülhane Hatt-ı Hümayunu namında padişah fermanı ile başlatıldı. Bu devirde her şey yeniden tanzim edilecekti, yeni müesseseler kurulacaktı. Avrupavarî terakki esasları her yerde öğretilecek, Osmanlı Devleti ve İslâm Âlemi ilerliyecekti. Fakat ıslaha ferdlerden başlayacakken ve İslâmî çareler düşünülecekken, geniş daireden başlandı. İktisadî, içtimaî fikir hastalıklarımıza zahirde çare bulmak için doktor gibi içimize giren yabancılar ve ecnebi zihniyetin meyveleri gittikçe bünyemizi daha ziyade felce uğrattılar.

3663- Tanzimat Fermanı’nda şeriat hükümlerine aşırı derecede bağlı kalındığı intibaı uyandırılmak istenmesine rağmen, Avrupa’da yayılmış bulunan hukuk ve devlet anlayışına ait fikirlerden geniş mikyasta ilham alındığı, dikkati çekmektedir.

İlanından kısa bir süre sonra Tanzimat-ı Hayriye Fermanı’nın birer sureti eyaletlere gönderildi. Ferman, Avrupa umumi efkârında müsbet karşılanmasına mukabil, müslim teb’a ile gayr-ı müslim teb’a, cemaat ve ruhani reisler arasında hoşnutsuzluğa sebeb olmuş, ıslahat taraftarları ile muhafazakâr zümre arasında yeni bir mücadelenin doğmasına âmil olmuştur. Nitekim başşehirde devlet ricali ikiye ayrılmış, başta Sadrazam Koca Hüsrev Paşa ve taraftarları, Tanzimat-ı Hayriye Fermanı’nı bir İslâm Devleti olan Osmanlı İmparatorluğu’nun an’anelerine aykırı görmüşlerdir:

Okunduğu yere izafeten Gülhane Hatt-ı Hümayunu da denir. (Bak: Gülhane Hatt-ı Hümayunu)