119- ÂDİYAT عاديات : Gerek cemiyet ve beşer hayatında, gerek fıtrat âleminde her vakit devam edip alışılan şeyler. Her zaman meydana gelen hârikulade ve birer mucize-i kudret olmakla beraber, insanlarca alışılmış olduğundan ülfetle kıymeti bilinmeyen hâdiseler. Kıymetsiz şeylere de âdiyat denir. (Bak: Âdetullah)

Âdiyat ve ülfet perdesini daha iyi anlıyabilmek için mucize hakikatının nazara alınması lâzımdır. Mucize, insanlarca yapılması mümkün olmıyan, ancak Kudret-i İlahiye ile vücuda gelen şey, demektir. Buna göre bir ağacın manevi proğramını tazammun eden çekirdek, iktidar-ı beşerle yapılamaz; o halde çekirdek bir mucizedir. Bir âlemi içine alan hurdebinî (mikroskobik) bir canlı, bir mikroorganizma yapılamaz. O halde bunlar da birer mucizedir, ilâahir... Fakat bunlar âdet perdelerine sarılı olduklarından zahiren mesturdurlar. Yani hakikatta ve ulü-l ebsar nazarında açık; gözleri perde-i ülfetle muhtecibler için örtülü mu’cizelerdir. Amma lisan-ı Şeriatta mu’cize: Esbab ve kavanin-i kevniyenin üstünde bizzat Kudret-i İlahiyenin eseridir. Bir misal olarak nazara alalım ki: tavuklar, tavuk ağacı denen ve dallarından tomurcuklaşıp kabaran ve sonra da çatlayıp civciv çıkaran bir ağaçtan olsalardı; insanlar için bu tarz, âdiyattan olacaktır. Bu esnada kazara bir civciv, yumurtadan çı-kıverse bütün gazeteler, radyo ve televizyonlar âdiyat harici olan bu hâdise için istiğrab vaveylasını basacaklardı. Amma bugün bunca yumurta ve civciv dünyası için böyle bir taaccüb yok. Bütün enva’ bu kıyasla düşünülsün ki, aslında herşey birer mu’cize olduğu anlaşılsın.

İşte sebebli ve sebebsiz bütün âsâr-ı İlahiye umumi mânâda mu’cizedirler. Fakat sebebsiz yani bizzat Kudret-i İlahiye ile olan mu’cizelerle, avam imana davet edildi. Bu da merhamet-i İlahiyenin iktizasıydı. Diğer taraftan da Kur’an bütün insanlara kâinattaki bütün masnuat mucizelerini tekraren nazara arzetmekte ve âdiyat perdesini yırtmak ve hakikatı göstermek için tefekküre davet etmektedir. (Bak: Tefekkür)

Atıf notları:

-Hakikatta her mahluk mu’cizedir, bak: 2493/1.p.

-Üzüm ve arı gibi mu’cizat-ı kudret olan eserlere ülfetten dolayı ehemmiyet vermeyip, şaz hâdiseleri merak etmek gafleti, bak: 2346.p.