2290- MEDYUM مديوم : (Latince “medium”dan) İspritizma denilen bir çeşit “gizli ilim” ile uğraşanlara göre, ruhlarla temas kurabilen ve onlardan gaybî haberler alabilen kimse.

2291- Medyumluk, Eskiçağdan beri sihirbazlar ve bazı şahıslar arasında devam ederek günümüze kadar gelmiştir. Geçen asırda Avrupa ve Amerika’da ruhun varlığına inanıp bunun ilmî olarak isbat edilebileceğini kabul eden bazı kimseler, ispritizma (Fr. spritisme), parapsikoloji, metapsikoloji, metabiyoloji gibi adlar altında medyumluğa ilmî bir kisve giydirmeye çalışmışlardır.

2292- Bu çeşit çalışma ve araştırmalar, aslında ruhun varlığını inkâr eden maddeci bir zihniyete karşı bir nevi aksülameldi. Zira geçen asır, komünizm, materyalizm, Fröydizm (Fr. Freudisme), Darvinizm gibi dine karşı ve inkârcı cereyanların dehşetlenmeye başladığı bir zamanın mühim bir merhalesi olmuştur. Temelleri itibariyle gayr-i ilmî oldukları halde, kendilerini ilmî bir vasıfta imiş gibi takdim ve propaganda yolu ile bir kısım insanları iğfal edip dalalete sevkeden bu menfi cereyanlara karşı ruhçuluğa inanan Avrupa ve Amerika’daki bazı çevreler, muarızlarına karşı fikirlerini daha müsbet bir yolda müdafaa ihtiyacını duymuşlardır.

Milli ve milletlerarası cemiyetler tesis edilerek daha geniş çevrelere hitab etme ve tesir sahasını genişletme, neticede kendini bir nevi ilim olarak kabul ettirme gayretleri müşahede edilmektedir. Ne kadarki bu nevi faaliyetleri iyi niyetle yürütenler olduğu gibi, bu çalışmaları asıl gayesinden saptırıp, uyanan alâkayı istismar etmek veya itimadı sarsıp maddeci inkârcı cereyanlara karşı zafiyete düşürücü şarlatanlıkları karıştırmak istiyenler de vardır.

Nitekim medyumluk ve ispritizma, bazı ilim çevrelerinde münazaa mevzuu olmuş ve olmakta devam etmektedir. Bunlar arasında madde-dışı ruhî hâdiseleri kabul etmeyip medyumluk ve ispritizmayı peşinen reddedenler olduğu gibi, müşahede ve tesbit edilen bir kısım hâdiseleri kabul etmekle beraber bunlaran izahının yine maddi bir açıdan yapılabileceğini iddia edenler veya hâdiselere daha tarafsız bakan ve bu nevi hâdiseleri, inkâr edilmemesi gereken fakat madde ilimlerinin metodlarıyla izah edilemiyecek  vakıalar olarak ileri süren (J.B.Rhine gibi) kimseler de vardır.

2293- Medyumluktaki gözboyacılığı ve şarlatanlıkları bir tarafa bırakarak, bazı tarafsız ilim adamlarının da kabul ettiği gibi, inkârı kabil olmıyan bazı müşahedeleri ve vakıaları nasıl değerlendirmek ve izah etmek gerekir, şeklinde bir sual varid olabilmektedir. Bu meselede ifrat ve tefrite sapmadan yani yanlış, yanıltıcı, mübalağalı izah ve görüşlere itibar etmeden ve inkârcılığa da sapmadan, hâdisenin asıl mahiyetine bakmak gerektir. Nitekim medyumluk ve ispritizmacılıkla alâkalı nakledilen hâdiselerin ciddi ve doğru bir değerlendirmesi İslâm nokta-i nazarından yapılmıştır. (Bak: Cin, İspritizma)