1 Yani bu dersler kitabın yazıldığı zamana mahsus olmayıp umum zamanlara bakar. Hatta bu dersler zamanımıza daha çok bakar.

2 Yani, siyasilerden daha çok halkı irşad edip, taban yapı yoluyla hakkı ve manevi değerleri koruma imkanını tercih ediyor. Çünkü selim ve müstakim olması şart ve zaruri olan idareci sınıfın tarihi seyrinde böyle selim ve müstakim olanlarına çok az rastlanır.

3 Dünyaya tekâmül etmek için gelen insanın kemalatı dini gayret ve faaliyetle kazanıldığı esası bu dersin mevzuudur. Zamanımızda dini koruma muzaaf farz-ı ayndır.

“Cihad farz-ı kifaye iken farz-ı ayn olmuştur. Belki muzaaf bir farz-ı ayn hükmüne geçmiştir.” Hutbe-i Şamiye (143)

4 Bu ders ehemmiyetine binaen tekrar neşredilerek nazara veriliyor. Yani, bu ders değişen dünya şartlarına bakarak kişi veya kişiler heyeti hakimiyetinden, hak kanunlarına ve milli iradenin, yani idare edilen sınıfın hakimiyetine dikkat çekiyor. Evet, faziletin azalmasıyla enaniyetin şiddetlendiği devrelerde halk hukuki haklarını bilmez ve hakkı koruma gayretinde olmazsa maddi ve manevi hayatını ve şahsiyetini kaybeder, ezilir. Buna göre, bu ders ehemmiyetli hayati bir derstir. Bediüzzaman’ın bir taraftan ehl-i siyasetle diğer taraftan halk tabakası ve aşiretlerle muhaveresi şüphesiz ki gayet merak-averdir. Evet bu dersin mahiyet ve neticesi iyi anlaşılsa gayet merak-aver olduğu zahir olur. Bütün bunlarda bu zatın yeğane azim ve gayesinin İslamiyet nurunun ve Kur’an hakikatlerinin dünyaya yayılması olduğu ve kendisinin de bir dellalı Kur’an vazifesini bütün hayatında îfa ettiği görülmektedir.

5 Bu ders aşiretlere, yani avam sınıfına, yani idare edilen sınıfa ve dolayısıyla herkese veriliyor. Yani, bu ders ictimaidir, bizlere bakmaz denilemez.

6 Herbir müslüman tekâmül kanunu gereği İslamiyeti korumakla muvazzaftır.

“Şu kâinat Hâlık-ı Zülcelal'inin hem cemalî, hem celalî iki kısım esması bulunduğundan ve o cemalî ve celalî isimler, hükümlerini ayrı ayrı cilvelerle göstermek iktiza ettiklerinden, Hâlık-ı Zülcelal kâinatta ezdadı birbirine mezcedip birbirine mukabil getirip ve birbirine mütecaviz ve müdafi' bir vaziyet verip, hikmetli ve menfaattar bir nevi mübareze suretine getirip, ondan zıdları birbirinin hududuna geçirip ihtilafat ve tegayyürat meydana getirmekle kâinatı kanun-u tegayyür ve tahavvül ve düstur-u terakki ve tekâmüle tâbi' kıldığı için; o şecere-i hilkatın câmi' bir semeresi olan insan nev'inde o kanun-u mübarezeyi daha acib bir şekle getirip bütün terakkiyat-ı insaniyeye medar bir mücahede kapısını açıp, hizbullaha karşı meydana çıkabilmek için hizb-üş şeytana bazı cihazat vermiş.” Lem'alar (80)

7 Hazret-i Üstad dinin korunmasında hükümetten daha çok halkın dine sahip çıkması ile mücahid bir cemaatin ortaya çıkmasını ister ve telkin eder. Bu parçada geçen amud-u nuranîden maksad büyük binaları ayakta tutan sütun manasında olup, Risale-i Nur’dan  haber verir. Amud-u nuranî ve seyf-i elmas ünvanları Risale-i Nur’a verilmiştir. Şöyle ki:

“Kur'an hakikatlarını en mütemerrid ve en muannid feylesoflara ve zındıklara karşı güneş gibi isbat eden ve onların bir kısmını imana getiren Risale-i Nur eczaları, elbette Küre-i Arz ve küre-i havaiyeyi kendi ile alâkadar eder ve bu asrı ve istikbali kendi ile meşgul edecek bir hakikat-ı Kur'aniyedir ve ehl-i iman elinde bir elmas kılınçtır.” Emirdağ Lahikası-1 (47)

“o tarihte bulunan cihad-ı manevî mübarezesinde büyük bir kahraman; Nur namında Risale-i Nur'dur ki, dinde bulunan yüzer tılsımları keşfeden onun manevî elmas kılıncı, maddî kılınçlara ihtiyaç bırakmıyor.” Şualar (271)

O mücahid cemaat ise;

“Dinî bir cemaatın en ehemmiyetli vasfı ve mahiyeti, hak ve hakikat yolunda, rıza-yı İlahîyi kazanmak gayesiyle birleşen ve bir hizmet proğramı ve belli düsturlar dairesinde hareket eden topluluk olmaktır ki, bu şekliyle sağlam ve kâmil bir şahs-ı maneviyi teşkil ederler. Böyle bir cemaat mensubları, cemaata ait meselelerde, şahsî kanaat ve temayüllerine göre hareket etmezler. Bunların muayyen olmayan meselelerde şer’î usule uygun olarak yapacakları meşveretin hakka isabet ve hakikatı ihata derecesi, ferdî kanaatlardan çok üstün ve mutemed olur. (Bak: Şûra)

Bununla beraber maneviyatta yükselmiş bir şahsa bağlı kalarak teşekkül eden cemaatler de vardır. Tarikatlarda olduğu gibi.

521- Kur’an, i’lâ-i kelimetullahcemaatını şöyle tavsif ediyor:

وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ اُمَّةٌ يَدْعُونَ اِلَى الْخَيْرِ وَيَاْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِۜ وَاُو۬لٰٓئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ

Meal-i Şerifi: “Hem sizden müteşekkil, önde gider, hayra davet eder, maruf ile emir ve münkerden nehyeyler bir ümmet (bir cemaat) olsun. İşte onlardır o felahı bulacaklar...” (Bak: 179.p.sonu)

Hayra davet, emr-i bilmaruf ve nehy-i anilmünker, alel-umum müslümanlara farz-ı kifayedir. Bu yapılmayınca hiçbir müslüman mes’uliyetten kendini kurtaramaz.

Alel-umum müslümanların vazifeleri, içlerinden bunu yapacak bir ümmet-i mahsusa teşkil etmek ve onlara muavenet ve ittiba ederek o vasıta ile bu vazifeyi ifa ettirmektir.» (E.T.1154) (Bak: Emr-i Bi-l Ma’ruf)

522- Dine hizmet yolunda önde giden bu cemaat, asrın gayr-ı İslâmî alışkanlıklarının tesirinde kalmamalı ve levm-i lâimin tenkid ve kem nazarından çekinip aşağılık duygusuna kapılmamalıdır. Kur’an (3:102) âyetinin izahında şöyle deniliyor:

«Allah yolunda hakkıyla gücünün yettiği kadar mücahede etmek ve bu babda hiç kimsenin levminden korkmamak, hatta anası babası kendi aleyhinde bile olsa, Allah için adl ü hakkaniyetten ayrılmamaktır ki, bu hak vücub ve sübut mânasındadır ve (64:16) âyeti bunun beyanıdır.» (E.T.1155) (Bak: 179.p.)” İslam Prensipleri Ansiklopedisi Cemaat Maddesi

8 Dinde siyaset üstü olan murakib hey’et, yani istikamet verici cemaat, içtimai meselelerde vicdan-ı amme nezdinde siyasetçi ve içtimaiyatçıların yanlışlarını gösterip onlara murakebe eder. Murakebe eden hey’et murakebe edilen geniş içtimai dairelerin içinde olamazlar. Şöyle ki:

“Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın haber verdiği gibi: "Ben Kur'anın tenzili için harbettim, sen de tevili için harbedeceksin!" Hem eğer Hazret-i Ali olmasaydı, dünya saltanatı, mülûk-u Emeviyeyi bütün bütün yoldan çıkarmak muhtemeldi. Halbuki karşılarında Hazret-i Ali ve Âl-i Beyt'i gördükleri için, onlara karşı müvazeneye gelmek ve ehl-i İslâm nazarında mevkilerini muhafaza etmek için ister istemez Emeviye Devleti reislerinin umumu, kendileri olmasa da, herhalde teşvik ve tasvibleriyle etbaları ve taraftarları, bütün kuvvetleriyle hakaik-i İslâmiyeyi ve hakaik-i imaniyeyi ve ahkâm-ı Kur'aniyeyi muhafazaya ve neşre çalıştılar. Yüzbinlerle müçtehidîn-i muhakkikîn ve muhaddisîn-i kâmilîn ve evliyalar ve asfiyalar yetiştirdiler. Eğer karşılarında Âl-i Beyt'in gayet kuvvetli velayet ve diyanet ve kemalâtı olmasaydı, Abbasîlerin ve Emevîlerin âhirlerindeki gibi, bütün bütün çığırdan çıkmak kaviyyen muhtemeldi.

Eğer denilse: Neden hilafet-i İslâmiye Âl-i Beyt-i Nebevî'de takarrur etmedi? Halbuki en ziyade lâyık ve müstehak onlardı?"

Elcevab: Saltanat-ı dünyeviye aldatıcıdır. Âl-i Beyt ise, hakaik-i İslâmiyeyi ve ahkâm-ı Kur'aniyeyi muhafazaya memur idiler. Hilafet ve saltanata geçen, ya Nebi gibi masum olmalı, veyahut Hulefa-yı Raşidîn ve Ömer İbn-i Abdülaziz-i Emevî ve Mehdi-i Abbasî gibi hârikulâde bir zühd-ü kalbi olmalı ki aldanmasın. Halbuki Mısır'da Âl-i Beyt namına teşekkül eden Devlet-i Fatımiye Hilafeti ve Afrika'da Muvahhidîn Hükûmeti ve İran'da Safevîler Devleti gösteriyor ki; saltanat-ı dünyeviye Âl-i Beyte yaramaz, vazife-i asliyesi olan hıfz-ı dini ve hizmet-i İslâmiyeti onlara unutturur. Halbuki saltanatı terk ettikleri zaman, parlak ve yüksek bir surette İslâmiyete ve Kur'ana hizmet etmişler.

İşte bak! Hazret-i Hasan'ın neslinden gelen aktablar, hususan Aktab-ı Erbaa ve bilhâssa Gavs-ı A'zam olan Şeyh Abdülkadir-i Geylanî ve Hazret-i Hüseyin'in neslinden gelen imamlar, hususan Zeynelâbidîn ve Cafer-i Sadık ki, herbiri birer manevî mehdi hükmüne geçmiş, manevî zulmü ve zulümatı dağıtıp, envâr-ı Kur'aniyeyi ve hakaik-i imaniyeyi neşretmişler. Cedd-i emcedlerinin birer vârisi olduklarını göstermişler.” Mektubat (100)

Ayrıca (Bakınız: İktidar-ı Decliyetten Uzak Durmak, Siyasetten Uzak Durmak Düstur Ve Esası ve Siyaset ve İman Hizmeti Derlemeleri)

9 Yani dini koruma gayretinde olan farklı gruplar faaliyete geçiyorlar.

10 “Lâkin ittihad, cehl ile olmaz. İttihad, imtizac-ı efkârdır. İmtizac-ı efkâr, marifetin şua'-ı elektrikiyle olur.” Münazarat (73)

11 Yani dinin esalarında sağlam ittifak olabilir ki, buna nokta-i telaki denilir.

(Bakınız: Nokta-i Telaki Derlemesi)