94- ÂDEM آدم :  İnsan. Âdem kelimesi insan mânâsına geldiği gibi, ilk insan ve ilk peygamber olan Âdem (A.S.)’ın da ismidir. S.B.M. 1367. hadisi Âdem’in (A.S.) boyunun 60 zira’ olduğunu kaydeder.

Allah, ilk insan olarak Hz. Âdem’i, sonra eşi Havva’yı yaratmıştır. Bütün insanlar ikisinden türeyip çoğalmıştır. Dine tabi olmayan bazı insanlar, insanın maymun soyundan bir hayvandan türediğini iddia ederler. Bu iddia kasıtlıdır, çünki ilmî isbatı yapılamamıştır. Laboratuarlarda küçük canlılar üzerinde yapılan çalışmalar göstermiştir ki; canlının genetik yapısında meydana gelen değişiklik sonucu türeyen yeni canlı, ana-babasından daha mükemmel değil; soysuzlaşmış, bozuk bir şekil alır. İnsan ise en mükemmel mahluktur. Kaldı ki, bu güne kadar bir canlının değişip başka bir canlı haline geldiğini kimse görmemiştir. Bugünün psikoloji ve felsefî antropolojisi insanın mahiyetçe, özce hayvandan farklı olduğunu kabul etmiştir. (Bak: Darwincilik) (İrsiyetin nesilden nesile nakline vesile kılınan kaderî program için bak: 1898. p.)

95- Kur’anda Âdem (A.S.) hakkında bahisler vardır. Ezcümle:

Kur’anın (2:31) âyetinde geçen ve Âdem’e (A.S.) ta’lim-i esmayı bildiren

«وَعَلَّمَ آدَمَ اْلاَسْمَاءَ cümlesi, (2:30) اِنِّى اَعْلَمُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ cümlesinin mazmununu tahkik ve icmalinin tafsil ve ibhamının tefsiridir. Ve keza Cenab-ı Hakk’ın arzında beşerin halife olması, Allah’ın hükümlerini icra ve kanunlarını tatbik etmesi içindir. (Bak: 1139.p.) Bu ise, tam bir ilme mütevakkıftır. Ve keza birinci âyette kelâmın sevkiyatı iktizasınca şöyle bir takdir olacaktır: Âdem’i halketti, tesviye etti, cesedine nefh-i ruh etti, terbiye etti, sonra esmayı talim etti ve hilafete namzed kıldı. Sonra vaktaki Âdem’i melaikeye tercih etmekle rüchan mes’elesinde ve hilafet istihkakında ilm-i esma ile mümtaz kıldı.» (İ.İ. 209)

«Yani: Cenab-ı Hak, Âdem’i (A.S.) bütün kemâlatın mebadisini tazammun eden âlî bir fıtratla tasvir etmiştir ve bütün maalînin tohumlarına mezraa olarak yüksek bir istidad ile halketmiştir ve mevcudatı ihata eden ulvi bir vicdan ve ihatalı on duygu ile techiz etmiştir; ve bu üç meziyet sayesinde, bütün hakaik-ı eşyayı öğretmeye hazırlamıştır, sonra bütün esmayı kendisine öğretmiştir.» (İ.İ. 210)

Bu 95. parağraf Hz. Âdemin tekâmül istihalelerine de işaret eder.

96- Hem aynı ta’lim-i esma âyeti, kanun-u küllî cihetiyle şöyle tefsir ediliyor:

«Hz.Âdem’in melaikelere karşı kabiliyet-i hilafet için bir mu’cizesi olan talim-i esmadır ki, bir hâdise-i cüz’iyedir. Şöyle bir düstur-u küllînin ucudur ki: Nev’-i beşere camiiyet-i istidad cihetiyle talim olunan hadsiz ulûm ve kâinatın envaına muhit pek çok fünun ve Hâlik’ın şuunat ve evsafına şamil kesretli maarifin talimidir ki; nev-i beşere, değil yalnız melaikelere, belki Semavat ve Arz ve dağlara karşı emanet-i kübrâyı haml davasında bir rüchaniyet vermiş ve hey’et-i mecmuasıyla arzın bir halife-i manevîsi olduğunu Kur’an ifham ettiği misillü “Melaikelerin Âdem’e secdesiyle beraber, Şeytanın secde etmemesi” olan hâdise-i cüz’iye-i gaybiye, pek geniş bir düstur-u külliye-i meşhudenin ucu olduğu gibi, pek büyük bir hakikatı ihsas ediyor. Şöyle ki: Kur’an, şahs-ı Âdem’e melaikelerin itaat ve inkıyadını ve Şeytan’ın tekebbür ve imtinaını zikretmesiyle; nev-i beşere kâinatın ekser maddi enva’ları ve envaın manevi mü-messilleri ve müekkelleri müsahhar olduklarını ve nev-i beşerin hassalarının bütün istifadelerine müheyya ve münkad olduklarını ifham etmekle beraber, o nev’in istidadatını bozan ve yanlış yollara sevkeden mevadd-ı şerire ile onların mümessilleri ve sekene-i habiseleri o nev-i beşerin tarik-ı kemâlatında ne büyük bir engel, ne müdhiş bir düşman teşkil ettiğini ihtar ederek, Kur’an-ı Mu’ciz-ül Beyan, bir tek Âdem’le (A.S.) cüz’î hâdiseyi konuşurken bütün kâinatla ve bütün nev-i beşerle bir mükâleme-i ulviyye ediyor.» (S.246)

97- «İşte sair Enbiyanın mu’cizeleri, birer hususi hârika-i beşeriyeye remzettiği gibi, bütün enbiyanın pederi ve divan-ı nübüvvetin fatihası olan Hazret-i Âdem Aleyhisselâm’ın mu’cizesi, umum kemâlat ve terakkiyat-ı beşeriyenin nihayetlerine ve en ileri hedeflerine sarahata yakın işaret ediyor. Cenab-ı Hakk Celle Celalühü), manen şu âyetin lisan-ı işaretiyle diyor ki: “Ey benî-Âdem! Sizin pederinize, melaikelere karşı hilafet davasında rüçhan-iyetine hüccet olarak, bütün Esmayı talim ettiğimden, siz dahi, madem onun evladı ve varis-i istidadısınız. Bütün Esmayı taallüm edip, mertebe-i emanet-i kübrâda, bütün mahlukata karşı rüçhaniyyetinize liyakatınızı göstermek gerektir. Zira kâinat içinde, bütün mahlukat üstünde en yüksek makamata gitmek ve zemin gibi büyük mahlukatlar size müsahhar olmak gibi mertebe-i âliyeye size yol açıktır. Haydi ileri atılınız ve birer ismime yapışınız, çıkınız... Fakat sizin pederiniz, bir def’a şeytana aldandı, Cennet gibi bir makamdan ruy-i zemine muvakkaten sukut etti. Sakın siz de terakkiyatınızda şeytana uyup hikmet-i İlahiyenin semavatından, tabiat dalâletine sukuta vasıta yapmayınız. Vakit be-vakit başınızı kaldırıp Esma-i Hüsnama dikkat ederek, o semavata uruc etmek için fünununuzu ve terakkiyatınızı merdiven yapınız. Tâ fünun ve kemâlatınızın menbaları ve hakikatları olan Esma-i Rabbanîyeme çıkasınız ve o Esmanın dürbünüyle, kalbinizle Rabbinize bakasınız.» (S.262)

«Elhasıl: Sair Enbiya Aleyhimüsselâm’ın mu’cizatları, birer havarık-ı sanata işaret ediyor ve Hazret-i Âdem Aleyhisselâm’ın mucizesi ise; esasat-ı sanat ile beraber, ulum ve fünunun, havarık ve kemâlatının fihristesini bir suret-i icmalîde işaret ediyor ve teşvik ediyor.» (S.264) (Bak: Terakkiyat)

Birkaç atıf notu:

-Âdem’e (A.S.) nefh-i ruh, bak: 3140.p.

-Âdem’e (A.S.) verilen ilim mu’cizesi, bak: 3756.p.

-Âdem’e (A.S.) secde, bak: 1095.p.

98- Hz. Âdemin A.S., ezdadın cem’iyle ve mürur-u zamanla hayat şartlarının geliştirildiği ve tekâmül kanunlarının kesafetlendiği dünyaya indirilmesi hakkında bir Sual:

“Hz. Âdem’in (A.S.) Cennet’ten ihracı ve bir kısım benî Âdemin Cehennem’e idhali ne hikmete mebnidir?

Elcevab: Hikmeti, tavziftir... Öyle bir vazife ile memur edilerek gönderilmiştir ki, bütün terakkiyat-ı maneviye-i beşeriyenin ve bütün istidadat-ı beşeriyenin inkişaf ve inbisatları ve mahiyet-i insaniyenin bütün Esma-i İlahiyeye bir ayine-i camia olması, o vazifenin netayicindendir. Eğer Hz. Âdem Cennet’te kalsaydı; melek gibi makamı sabit kalırdı, istidadat-ı beşeriye inkişaf etmezdi. Halbuki yeknesak makam sahibi olan melaikeler çoktur, o tarz ubudiyet için insana ihtiyaç yok. Belki hikmet-i İlahiye, nihayetsiz makamatı kat’edecek olan insanın istidadına muvafık bir dar-ı teklifi iktiza ettiği için, melaikelerin aksine olarak mukteza-yı fıtratları olan malum günahla Cennet’ten ihrac edildi. Demek Hazret-i Âdem’in Cennet’ten ihracı, ayn-ı hikmet ve mahzı rahmet olduğu gibi; küffarın da Cehennem’e idhalleri haktır ve adalettir.” (M.42)

99- Âdem (A.S.) hakkında Kur’andan birkaç not:

-Âdem (A.S.) kıssası: (2:31 ilâ 38) (7:11 ilâ 27) (17:61 ilâ 65) (18:50) (20:115 ilâ 123) (Bak: 3547.p.daki birinci âyet notu)

-Allah, insanları nefs-i vâhidden (Âdem’den) ve zevcesini de ondan halketti: (4:1) (6:98) (23:12) (Bak: 1689.p. ve Havva)

-İnsan tîn’den (topraktan) halk edildi: (6:2)

-İnsanın bir nutfeden yaratılışı: (76:2)

-Âdem, Nuh ve Al-i İbrahim (A.S.) ve Al-i İmran’ın ıstıfaları: (3:33)

-Âdem’in (A.S.) Habil ile Kabil ismindeki iki oğlunun kıssası: (5:27 ilâ 31)