2622- MÛSÂ (A.S.) موسى : Benî İsrâîl peygamberlerinden Hz. Musa’nın (A.S.) ismi. Dört büyük kitabdan birisi olan Tevrat, vahiy yoluyla kendisine gelmiştir. Yahudilerin en büyük peygamberidir. Şeriatı, Hz. İsa’ya (A.S.) kadar devam etti. Hz. Yusuf’un (A.S.) soyundan Yuşa namındaki Peygamberi yerine tayin ederek vefat etmiştir. Mısır Firavununa karşı mücadele etti. Harun (A.S.), kardeşi ve kendi veziri hükmünde idi. (Bak: Bakarperestlik, Fir’avun, Harun (A.S.), Tevrat)

İki atıf notu:

-Hz. Hızır ve Musa (A.S.) kıssası, bak: 2202.p.

-Firavunun, Musa’ya (A.S.) “meshür”demesi, bak: 3411.p.da bir âyet notu.

2623- “Hazret-i Musa, Benî İsrail’den “İmran” adındaki bir zatın oğludur. Mısır’da doğmuştur. İsrail Oğulları, Mısır’da artarak oniki kabileye ayrılmıştı. Bunlara “Benî israil Esbatı” denirdi. Bunların böyle artmaları, Mısır’ın eski ahalisi olan Kıptîlerin hoşuna gitmiyordu. Bunlara zahmet veriyorlar, dedelerinin yurdu olan Ken’an iline çıkıp gitmelerine de mani oluyorlardı.

2624- Bir gün Mısır kâhinlerinden biri, Benî İsrail’den gelecek bir çocuk, Mısır Devleti’nin batmasına sebeb olacak” diye Fir’avuna yani Kabur ibn-i Mus’ab adındaki Mısır hükümdarına haber vermiş, Fir’avun da Benî İsrail’in yeni doğan çocuklarını öldürmeye başlamıştı. İşte bu sırada Hazret-i Musa doğdu Validesi onu cellat eline vermekten ise bir sandık içine koyarak Nil ırmağına atmayı muvafık gördü. Nil’in sahiline attığı bu sandığı, Fir’avunun zevcesi Asiye elde edip açtı. İçinden mücessem bir güzellik, bir letafet nuru halinde çıkan ma’sum çocuğu pek sevip kendisine evlat edindi. Hazret-i Musa’nın validesi de bir yolunu bularak kendisini bu güzide yavrusuna süt anne tayin ettirdi.

Hazret-i Musa, kendi düşmanı tarafından sarayında besleniyor. Bu garip ve ibret alınacak, ilahî bir cilve idi.

2625- Hazret-i Musa büyüdü. Birgün sokakta, Benî israil’den biriyle kavga eden bir Kıptîye bir tokat attı. Kiptînin son günleri imiş, kazara canı çıktı. Hazret-i Musa yaptığına pişman oldu. Fir’avundan korkarak Mısır’dan çıkıp Medyen şehrine gitti. Orada Şuayb Aleyhisselâm’ın kızı “Safura” ile evlendi. Bir müddet sonra Mısır’a dönmek üzere refikasıyla beraber yola çıktı, giderken Tur Dağı’na uğradı. Orada Allah’ın tecellisine mazhar oldu, kendisine Peygamberlik verildi. Büyük kardeşi Hârun Aleyhisselâm ile beraber Fir’avun’u dine davete me’mur oldular.

Hazret-i Musa’nın eli ay gibi parladı; elindeki asâ da, Allah’dan dilediği vakit büyük bir ejderha kesilirdi. Bunlar kendisine verilen birer mu’cize idi. O zaman Mısır tarafında sihir, büyücülük pek ilerlemişti. Fir’avun, Musa (A.S.)’ın gösterdiği bu mu’cizeleri sihir sandı. Sahirleri topladı; bunlar Haz-ret-i Musa’ya meydan okudular. Fakat Hazret-i Musa’nın asa mu’cizesini görünce, sahirlerin hepsi de iman ettiler. Bunun bir sihir olmadığını derhal anladılar. Çünkü bu asa, bir ejder kesilerek büyücülerin meydanda birer yılan, çıyan gibi gösterdikleri ipleri, değnekleri yuttu. Silip süpürdü. Eğer Hazret-i Musa’nın gösterdiği şey, bir gözbağcılık olsa idi böyle imha hârikası vücuda gelemezdi. (Bak: 3400.p.)

2626- Sıkılmadan rububiyet iddiasında bulunan Fir’avun ile Mısır kadîm ahalisi olan Kıptîler, Hazret-i Musa’nın bu mu’cizelerini gördükleri halde ne yazık ki yine iman etmediler. Nihayet Musa Aleyhisselâm, bir gece Benî İsrail’i alıp Mısır’dan çıktı, Süveyş’e geldiklerinde deniz bir mu’cize olarak yarıldı, oniki yola ayrıldı. Benî İsrail’in oniki kabilesi bu yollardan karşı yakaya geçtiler. Bunları takip eden Fir’avun ile ordusu ise suların tekrar kapanması üzerine boğulup gittiler. Yalnız Fir’avun’un cesedi suların çarpmasıyla sahile atılmış idi. Kendi fani varlığına güvenerek yaradanını unutan, tanrılık davasında bulunmaktan utanmayan gafil, mugfil bir şah-siyetin şu elîm akibeti büyük bir ibret levhası teşkil ediyordu.

2627- Musa Aleyhisselâm Fir’avundan kurtulmuş, Benî İsrail ile beraber denizi selâmetle geçerek Tiyh Sahrası’na gelmişti. Onları burada bırakarak “Turisina” denilen Tur Dağı’na gitti; orada kırk gün kadar Hak Teala’ya ibadette, münacâtta bulundu. Mekândan ve zamandan münezzeh olan Allah Teala ile tekellüm şerefine nail oldu, kendisine Tevrat Kitabı verildi.

2628- Hazret-i Musa, Turisina’dan Tiyh Sahrası’na dönünce, kavminin bir kısmını Samiri namında birinin altundan yapmış olduğu bir buzağıya tapar bir halde bulmuş, bundan pek müteessir olmuş idi. Bunlar, Harun Aleyhisselâm’ın nasihatlarını dinlemiyerek böyle bir cehalette bulunmuşlardı. Tevbe edip yaptıklarına pişman oldular.

2629- Musa Aleyhisselâm, Ken’an topraklarını, Arz-ı Mukaddes’i almak için Amalika ile harb etmek istiyordu. Benî israil ise savaştan kaçındılar; o mübarek peygamberin bedduasına uğrayarak kırk sene Tiyh Sahrası’nda kaldılar. Aradan bir hayli zaman geçti; Benî israil arasında da çölde büyümüş yiğitler yetişti. Hazret-i Musa, bunları alıp Lut Denizi’nin cenub taraflarına götürdü. Daha ileriye giderek Amalika’dan “Avc ibn Unk” adındaki hükümdar ile harb etti. Şeria Nehri’nin şark taraflarındaki beldeleri elde etti.

2630- Hazret-i Musa, bir aralık gidip İbrahim Aleyhisselâm’ın zamanından beri berhayat olan veya Hazret-i İbrahim ile beraber hicret eden zatların zürriyetinden bulunan Hızır Aleyhisselâm ile görüşmüş, onun mazhar olduğu ledünnî ilmine şahit bulunmuştur. (Bak: 3148.p.)

Musa Aleyhisselâm, rivayete nazaran Ken’an hududuna yakın bir mahalde yüz yirmi yaşında olduğu halde vefat etmiştir ki, Hazret-i Âdem devrinin üçbin sekizyüz altmış sekizinci yılına ve Mısır’dan çıkmalarının kırkıncı senesine müsadiftir.” (B.İ.İ.484)

2631- Benî İsrail’e verilen ni’metleri ihtar ile Arz-ı Mukaddes’e girmek için fedakârlık gerektiğini tebliğ eden Hz. Musa’nın (A.S.) kıssası âyette şöyle ifade edilir:

“(5:20) وَاِذْ قَالَ مُوسٰى لِقَوْمِه۪ Hani bir vakit Musa kavmine şöyle demişti. يَاقَوْمِ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ Ey benim kavmim! Allah’ın size olan nimetini zikr ü yad ediniz.

اِذْجَعَلَ ف۪يكُمْ اَنْبِيَٓاءَ وَجَعَلَكُمْ مُلُوكًۗا وَاٰتٰيكُمْ مَالَمْ يُؤْتِ اَحَدًا مِنَ الْعَالَم۪ينَ o vakit ki, ni’metini ki içinizden enbiya yarattı ve sizi mülûk kıldı. Ve size âlemînden hiç birine vermediği şeyler verdi.”

Âlemde hiç bir kavimde Benî İsrail’deki kadar çok peygamber ba’sedilmemiş bulunduğu malumdur. Mukaddema evlad-ı Yakub Esbat, sonra Musa, Harun, Yuşa’ ve ezcümle Hazret-i Musa’nın kavminden ihtiyar edip beraber Tur’a gittikleri yetmiş zat ve daha sonra nice enbiya-i Benî İsrail gelmiştir. Ancak âyetin ilerisinden suret-i kat’iyyede anlaşılıyor ki, Haz-ret-i Musa bu ihtarı yaptığı zaman Benî İsrail henüz Arz-ı Mukaddes’e girmemiş ve daha bir vatan tutmamış ve henüz mülûk devrine ermemişti. O sırada da Musa, Harun ve yetmiş zat ile جَعَلَ ف۪يكُمْ اَنْبِيَٓاءَ mütehakkık ise de, “sizi mülûk kıldı” demek nasıl mümkün olabilir? Gerçi bunun tahakkuku, vukuuna binaen istikbalden mazi ile tabir olarak “kılacaktır, kılacağı muhakkaktır veya ezelde de böyle takdir edilmiştir”manasında olması ve binaenaleyh enbiyadan bütün enbiya-i Benî İsrail, mülûktan da bütün mülûk-u Benî israil kasdedilmesi muhtemeldir.

Bu surette hasılı meal: “Ey benim kavmim! Muhakkak ki, Allah sizin içinizde daha bir çok peygamberler yapacak ve sizi mülûk kılacak, saltanatlara nail edecek ve size diğerlerine vermediği şeyler verecek; şimdi Allah’ın bunları yaptığı veya takdir ettiği vakit size olan ni’metlerini yad ve tefekkür ediniz de ona göre hareket eyleyiniz” demek olur.” (E.T. 1639)

2632- “(5:21) يَا قَوْمِ ادْخُلُوا اْلاَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّت۪ى كَتَبَ اللّٰهُ لَكُمْ Ey benim kavmim! Arz-ı Mukaddes’e giriniz ki Allah onu sizin için yazdı. Yani size vatan ve mesken olmak üzere takdir ve kısmet etti. Levh-i Mahfuz’a yazdı.” (E.T. 1641)

“Hz. Musa’nın bu teklifine karşı kavmi ne dediler bilir misiniz?

(5:22) قَالُوا يَامُوسٰٓى اِنَّ ف۪يهَا قَوْمًا جَبَّار۪ينَۗ Ya Musa! O dediğin yerde öyle bir kavim var ki, hepsi cebbar. Yani: Mukavemet edilmez istediğini zorla cebren ve kahren yaptırır, yahut boylarına yetişilmez, iri, güçlü kuvvetli, dev gibi adamlar. (5:22) وَاِنَّا لَنْ نَدْخُلَهَا حَتّٰى يَخْرُجُوا مِنْهَۚا Onlar oradan çıkmadıkça biz asla oraya girmeyiz... Onlar şayet oradan çıkarlarsa biz de muhakkak gireriz” dediler... Ancak içlerinden fetâ-yı Mûsâ Yuşa’ İbn-i Nun ile damad-ı Musa Kaleb İbn-i Yufanna işi teshile çalışmışlar; çok güzel, çok hoş ni’meti bol bir memleket; ahalisinin gövdeleri iri, bedenleri kuvvetli ise de kalbleri zaif demişler.” (E.T. 1643)

2633- “Hasılı, Benî İsrail Hazret-i Musa’ya karşı “Biz Arz-ı Mukaddes’e girmeyiz” diye dayattılar. Ancak (5:23) قَالَ رَجُلاَنِ مِنَ الَّذ۪ينَ يَخَافُونَ korkanlardan yani Allah’tan ve Allah’ın emrine muhalefetten korkanlardan iki er, ekser rivayete göre Yuşa’ ve Kaleb ki اَنْعَمَ اللّٰهُ عَلَيْهِمَا Allah ikisini de in’amiyle mes’ud eylemişti, bunlar dedilerki: (5:23) ادْخُلُوا عَلَيْهِمُ الْبَابَۚ “Üzerlerine kapıyı tutunuz, giriniz.” فَاِذَا دَخَلْتُمُوهُ فَاِنَّكُمْ غَالِبُونَ Çünkü onu tutup girdiniz mi, siz muhakkak galibsiniz. Binaenaleyh böyle yapınız. وَعَلَى اللّٰهِ فَتَوَكَّلُٓوا ve ancak Allah’a dayanınız. اِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِن۪ينَ Eğer Allah’a ve nübüvvet-i Musa’ya mü’min iseniz böyle yapınız. Allah’dan korkan ve mes’ud olan bu iki er Hz. Musanın mübüvvetine ve vadü ihbarındaki sıtkına bihakkın iman etmekte bulunmuş olduklarından gördükleri kuvvet ü şevkete rağmen lütf-i Hak ile misaklarında sebat ederek bu suretle itimad ve emniyetlerini beyan ve kavimlerini itaate teşvik u tergib eylemişler ve bunlar bidayeten  bu sebatta mazhar-ı in’am-ı İlahî oldukları gibi bilahare Arz-ı Mukaddes’e girmek ni’metine de nail olmuşlardı.” (E.T. 1647)

2634- Hz.Musa’ya (A.S.) Allah tarafından kitap verildiğini ve Tevrat’ın uzun bir devre hükmettiğini bildiren bir âyet de şöyledir:

“(2:87) وَلَقَدْ اٰتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ Yani nam-ı uluhiyete kasem olsun ki, muhakkak biz Azimüşşan, Musa’ya o kitabı, Beni İsrail’in berveçh-i bâlâ aksamını nakz edegeldikleri Tevrat’ı verdik.

وَقَفَّيْنَا مِنْ بَعْدِه۪ بِالرُّسُلِ  Ve arkasından onun izinde ve aynı şeriatla me’mur nice peygamberler daha gönderdik; ki bunlar “Yuşa’, İşmuil, Şem’un, Davud, Süleyman, Şa’ya, Armiya, Uzeyr, Hazkıl, İlyas, El’yesa, Yunus, Zekeriyya, Yahya Aleyhimüsselâm ve sair enbiyadır.” (E.T. 404)

2635- “Kur’anda çok tekrar edilen kıssa-i Musa Aleyhisselâm’ın cümleleri ve cüz’leridir ki, herbir cümlesi, hatta herbir cüz’ü, bir düstur-u küllînin ucu olarak gösterilmiş ve o düsturu ifade ediyor.” (S.401) (Bak Bakarperestlik)

2636- “Hem Hazret-i Musa Aleyhisselâm’ın bir mu’cizesini beyan eden:

فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا ( 2:60 )   ilâ âhir... Bu âyet işaret ediyor ki: Zemin tahtında gizli olan rahmet hazinelerinden, basit âletlerle istifade edilebilir. Hatta taş gibi bir sert yerde, bir asa ile ab-ı hayat celbedilebilir. İşte şu âyet, bu mana ile beşere der ki: “Rahmetin en latif feyzi olan ab-ı hayatı, bir asa ile bulabilirsiniz; öyle ise haydi çalış bul!” Cenab-ı Hak şu âyetin lisan-ı remziyle manen diyor ki: “Ey insan! Madem bana itimad eden bir abdimin eline öyle bir asa veriyorum ki; her istediği yerde ab-ı hayatı onunla çeker. Sen de benin kavanin-i rahmetime istinad etsen; şöyle ona benzer veyahut ona yakın bir âleti elde edebilirsin. Haydi et!” İşte beşer terakkiyatının mühimlerinden birisi; bir âletin icadıdır ki: Ekser yerlerde vurulduğu vakit suyu fışkırtıyor. Şu âyet, ondan daha ileri, nihayet ve gayat-ı hududunu çizmiştir.” (S.255)

2637- “Kur’andan tavr-ı kalbe ilham edilen Asa-yı Musa gibi, manevi bir asa ihsan edilmiştir. Bu asa ile, kitab-ı kâinatın herhangi bir zerresine vurulursa, derhal ma-i hayat çıkar. Çünki müessir ancak eserde görülebilir. Manevi asansör hükmünde olan murakabeler ile ma-i hayatı bulmak pek müşküldür. Vesaite lüzum gösteren ehl-i nazar ise, etraf-ı âlemi arşa kadar gezmeleri lâzımdır. Ve o uzun mesafede hücum eden vesveselere, vehimlere, şeytanlara mağlub olup caddeden çıkmamak için, pekçok bürhanlar, alâmetler, nişanlar lâzımdır ki yolu şaşırtmasınlar.” (M.N. 81)

2638- Musa (A.S.) hakkında Kur’andan birkaç not:

-Firavun’un Hz. Musa’yı (A.S.), ya dinimizi (hayat tarzımızı) değiştirecek veya fesad çıkaracak (asayişi bozar) ithamıyla öldürmek istemesi kıssası, Bediüzzaman’a yapılan iki ana ithamı hatırlatmaktadır. (Bak: (40:62)

-Hz. Musa’nın (A.S.) bakarı kesmesi: (2:67)

-İcl hâdisesi: (2:51,54)

-Asasıyla taştan su çıkarması mu’cizesi: (2:60) (7:160) (Bak: 523.p.)

-Şecere-i Musa (A.S.) (20:9,11) (27:8) (28,29,30)

-Musa’nın (A.S.) Kelâm-ı ilahîye mazhariyeti: (4:164) (7:143) (19:52) (Bak: 465.p.)

-Musa’ya (A.S.) denizin teshiri: (2:50)

-Fir’avunun sarayında beslenmesi: (20:38,39,40) (28:3 ilâ 46)

-Yed-i beyza ve değneğin yılan olması mu’cizeleri: (7:107,117 ve 20:18 ilâ 22,57 ilâ 73) (26:29 ilâ 50)

-Taleb-i rü’yet: (7:142, 143) (Bak: 3170/1.p)

-Emr-i İlahî ile Musa (A.S.)’ın şehirde evler ittihaz etmesi: (10:87)

-Musa’ya (A.S.) Allah’tan dokuz ayat-ı beyyinat gelmesi: (7:101)

-Musa (A.S.) muhlas bir resul ve nebi idi: (19:51)

Atıf notları:

-Musa (A.S.)ın azrail (A.S.)ın gözüne tokat vurması rivayetinin izahı, bak: 331.p.

-Musa (A.S.) ın 9 mucize ile Firavun’a gönderilmesi, bak: 3436.p.

-Musa (A.S.) ın mihnetleri içinde imtihanı, bak: 1000.p.

-Musa’ya (A.S.) verilen iki mu’cize, bak: 481.p.