1 (Farklı derslerde okunmuş farklı derlemelerin birleştirilmesiyle hazırlanmıştır.)

2 Bu bahsin zaman ve mekan cihetleriyle külliliği nazara alınsın. Isparta'nın bildirilen üç muhatabına has olmayıp, daha çok resmiyet dairesinden çıkan bazı muarızlara bakan ve hakiki medeniyeti ve hukuku nazara veren ikazlardır.

3 Hazret-i Üstadın demokrat devresinde bu meselelerin idareciler ve milletce bilinmesini istediği, bu risalenin bizzat kendisi tarafından neşrettirilmesinden anlaşılıyor. Cemiyette milli anlayış ve yaşayışa tesir eden, bahsedilecek olan bu anlayışın mahiyeti bilinmezse doğacak neticelerini gören Hazret-i Üstad, külliyatın muhtelif yerlerinde, bu neticelere dikkat çekmiştir. Ezcümle, bir mektubunda diyor:

“Adliye Vekiliyle ve Risale-i Nur'la alâkadar mahkemelerin hâkimleriyle bir hasbihaldir.

Efendiler! Siz, ne için sebebsiz bizimle ve Risale-i Nur'la uğraşıyorsunuz! Kat'iyyen size haber veriyorum ki: Ben ve Risale-i Nur, sizinle değil mübareze, belki sizi düşünmek dahi vazifemizin haricindedir. Çünki Risale-i Nur ve hakikî şakirdleri, elli sene sonra gelen nesl-i âtîye gayet büyük bir hizmet ve onları büyük bir vartadan ve millet ve vatanı büyük bir tehlikeden kurtarmağa çalışıyorlar. Şimdi bizimle uğraşanlar, o zaman kabirde elbette toprak oluyorlar. Farz-ı muhal olarak o saadet ve selâmet hizmeti bir mübareze olsa da, kabirde toprak olmağa yüz tutanları alâkadar etmemek gerektir.

Evet hürriyetçilerin ahlâk-ı içtimaiyede ve dinde ve seciye-i milliyede bir derece lâübalilik göstermeleriyle, yirmi-otuz sene sonra dince, ahlâkça, namusça şimdiki vaziyeti gösterdiği cihetinden; şimdiki vaziyette de, elli sene sonra bu dindar, namuskâr, kahraman seciyeli milletin nesl-i âtîsi, seciye-i diniye ve ahlâk-ı içtimaiye cihetinde, ne şekle girecek elbette anlıyorsunuz. Bin seneden beri bu fedakâr millet, bütün ruh u canıyla Kur'anın hizmetinde emsalsiz kahramanlık gösterdikleri halde, elli sene sonra o parlak mazisini dehşetli lekedar belki mahvedecek bir kısım nesl-i âtînin eline elbette Risale-i Nur gibi bir hakikatı verip, o dehşetli sukuttan kurtarmak en büyük bir vazife-i milliye ve vataniye bildiğimizden; bu zamanın insanlarını değil, o zamanın insanlarını düşünüyoruz.” Emirdağ Lahikası-1 (21)

Evet eski terbiye-i İslâmiyeyi alanların yüzde ellisi meydanda varken ve an'anat-ı milliye ve İslâmiyeye karşı yüzde elli lâkaydlık gösterildiği halde; elli sene sonra, yüzde doksanı nefs-i emmareye tâbi' olup millet ve vatanı anarşiliğe sevketmek ihtimalinin düşünülmesi ve o belaya karşı bir çare taharrisi, yirmi sene evvel beni siyasetten ve bu asırdaki insanlarla uğraşmaktan kat'iyyen men'ettiği gibi; Risale-i Nur'u, hem şakirdlerini, bu zamana karşı alâkalarını kesmiş; hiç onlarla ne mübareze, ne meşguliyet yok.” Emirdağ Lahikası-1 (22)

(Emirdağ Lahikası 1944-47 seneleri arasında yazıldığı için, elli sene sonrası 1994-97 ve sonrasıdır.)

Hazret-i Üstad bu ikazlar nazara verilmez ve bilinmezse doğacak neticeleri, başta resmi makamlara ve millete bildirmiş ve böylece bu ikazların nazara verilmesi vazifesinin birinci derecede has daireye düştüğü anlaşılmıştır.

4 Te’lif tarihi 1934. Buna göre bu kısmın yazılması ve ilavesi ise, Risale-i Nur’un Ankara’daki resmi neşir tarihi olan 1956-57 olmalıdır.

5 Bu derste muhatap gizli nifak cereyanıdır.

(Bakınız: Gizli İfsad Komiteleri Derlemesi)

6 Yani, hakikatleri söylemeli. Fakat hakikatlerin anlatılmak istendiği sınıf aldatılan sınıf ise,  aldatılmasına vesile olacak tahrik edici bir şekilde olmamalı. Tahrik tarzını, aldatan nifak cereyanı kullanıyor. Ama muhatap nifak cereyanı ise merdane hakikatler tebliğ edilmeli.

7 Yani, Ey ehl-i hak, siz hakkı müdafaa edince size muarızlar muhalefet edecekler. Siz ise, Allah’a tevekkül ediniz. Onun hükmü hikmet dairesinde bütün kainatı hükmü altında tutmaktadır.

8 Dini hizmetlerine...

9 Tatbikatta olan değil, nazariyatta kalan hür rejimde, fiili tecavüz olmamak şartıyla herkes söz ve tebliğ hürriyetine sahiptir. Bu hürriyete müdahale yasaktır ve suçtur. Bu sistemde halka fikrini benimseten kazanır. Hazret-i Üstad, burada bu prensiplerine işaret etmektedir.

“En birinci ithamları, beni rejim aleyhtarı olarak telakki etmeleridir. Malûmdur ki, her hükûmette muhalifler bulunur. Asayişe, emniyete dokunmamak şartıyla, hiç kimse vicdanıyla, kalbiyle kabul ettiği bir fikirden, bir metoddan dolayı mes'ul olmaz. Bu hukukî bir mütearifedir.

Dininde çok mutaassıb ve cebbar bir hükûmet olan İngilizlerin yüz sene hâkimiyetleri altında bulunan yüz milyondan ziyade Müslümanlar, İngilizlerin küfür rejimlerini kabul etmeyip Kur'an ile reddettikleri halde, İngiliz mahkemeleri şimdiye kadar onlara o cihetten ilişmedi.

Burada ve bütün İslâm hükûmetlerinde eskiden beri Yahudiler, Nasraniler tâbi' oldukları memleketin dinine, kudsî rejimine muhalif, zıd ve mu'teriz bulundukları halde; o hükûmetler hiçbir zaman kanunlarla onlara o cihetten ilişmediler.

Hazret-i Ömer, hilafeti zamanında âdi bir hristiyan ile mahkemede birlikte muhakeme olundular. Halbuki o hristiyan, İslâm hükûmetinin mukaddes rejimlerine, dinlerine, kanunlara muhalif iken, mahkemede onun o hali nazara alınmaması açıkça gösterir ki, adalet müessesesi hiçbir cereyana kapılmaz, hiçbir tarafgirliğe kaymaz. Bu, din ve vicdan hürriyetinin bir ana umdesidir ki; komünist olmayan şarkta, garbda, bütün dünya adalet müesseselerinde cari ve hâkimdir.” Tarihçe-i Hayat (651)

“Sâniyen: Bir şeyi reddetmek ayrıdır, kalben kabul etmemek ayrıdır ve amel etmemek bütün bütün ayrıdır. Ehl-i hükûmet ele bakar, kalbe bakmaz. İdare ve asayişe ilişmeyen şiddetli muhalifler, her hükûmette bulunur. Hattâ Hazret-i Ömer'in (R.A.) taht-ı hâkimiyetindeki hristiyanlara, kanun-u şeriatı ve Kur'anı inkâr ettikleri halde ilişilmiyordu. Hürriyet-i fikir ve serbestiyet-i vicdan düsturu ile Risale-i Nur'un bir kısım şakirdleri; idareye dokunmamak şartıyla rejim ve usûlünüzü ilmen kabul etmezse ve muhalif amel etse hattâ rejimin sahibine adavet etse, onlara kanunen ilişilmez.” Şualar (350)

10 Milli vicdana muhalif ideolojik baskılara karşı Müslüman susamaz.

“acaba hiç akıl kârı mıdır ki: Din düşmanları, iftira ve yalanlardan ibaret yaygaralarını yapsınlar da, bizler hakikatı izhar tarzıyla müdafaa etmekte susalım? Acaba hiç mümkün müdür ki: İslâmiyet düşmanlığıyla, Üstad Bedîüzzaman hakkında zalimane ve cebbarane haksızlıkları irtikâb eden o insafsız propagandacılar, yalanlarını savururken, biz, Üstad ve Risale-i Nur'un hakkaniyetini ilân ederek, o acib yalanlarını akîm bırakmaya çalışmayalım? Acaba eblehlik ve safderolmaz mı ki: Kur'an ve imanın hunhar ve müstebid zalim düşmanları; Kur'an ve İslâmiyet'i ve dini Risale-i Nur'la küfr-ü mutlaka karşı müdafaa ve muhafaza hizmetini yapan Bedîüzzaman aleyhtarlığında, mütemadiyen uydurmalarla seslerini yükseltsinler de, biz hak ve hakikatı beyan ve ilân etmekte sükût edelim, susalım veya "Biraz susun" gibi birşeyle, paravanalar, perdeler arkasında icra-i faaliyet yapan o gizli dinsizlere bir nevi yardım etmiş veya desteklemiş olalım? Aslâ ve kellâ, kat'â ve aslâ susmayacağız ve hem susturamıyacaklardır. Durmayacağız ve hem durduramıyacaklardır. Bu can bu kafesten çıkıncaya kadar, bu ruh bu cesedden ayrılıncaya kadar, bu nefes, bu bedenden gidinceye kadar; Risale-i Nur'u okuyacağız, neşredeceğiz. Risale-i Nur'un mahz-ı hakikat ve ayn-ı hak olduğunu ve Bedîüzzaman Said Nursî'nin, yapılan ithamlardan tamamıyla münezzeh ve müberra olduğunu, iftiracı ve tertibci, hunhar din düşmanlarına mukabil, izhar ve ilân edeceğiz.” Sözler (768)

11 Yani, faydalanma derecesinde sahabet mesuliyeti artar.

“Bu çeşit kazaların bir sebebi, beşerin çirkin bir hatası bulunmasından, bu Ramazan-ı Şerif'in hürmetini ve kıymetini muhafaza etmek ve Nurları himaye etmeye, her yerden ziyade Nurların menbaı ve medresesi olan Isparta borçludur ve vazifesidir. Ve sefahetlere karşı şeair-i İslâmiyeyi muhafaza etmekle mükelleftir.” Emirdağ Lahikası-1 (175)

12 Dolayısıyla istifade eden heryerde Nurlar müdafaa edilmeli.

13 Hz. Üstad ehl-i dünyadan küsüp onlara müracat etmediğini söylüyor. Halbuki Hz. Üstadın vefatından bu yana 45 sene geçti. Şimdi bu dersten ne anlayacağız? Kısaca söylersek, Hz. Üstad Kur’an ve hadislerin haberlerine dayanarak bizlere haber veriyor ki; ahirzaman cereyanının anlayışlarını ve yaşayışlarını taklid etmeyiniz, benim gibi uzak durunuz. Yani, Hazret-i Üstad, Risale-i Nur gibi en son Kur’an tefsirinde, yakın tarihteki bir hadiseyi kuru malumat olarak anlatmaz. Öyle ise bu bahiste derin mana ve ikazlar var. Mesela bu ikaza bakan;

“وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُArzu ettiler ki sen müdahene etsen, onları yağlasan, taptıklarına, alçak garazlarına, haksızlıklarına ilişmesen, muvafekat etsen, yalanlarına yağ sürsen diye istediler de onun için tekzibe kalkıştılar. Yoksa sen müdahene edecek, garazlarına revaç verecek olsaydın, o suretle sen de onların dalâletlerine iştirâk etmiş bulunsaydın  فَيُدْهِنُونَo vakıt müdahene edeceklerdi - onlar da sana yağ sürecek, yalanı tasdîk edecek, ne büyük, ne akıllı adam diyeceklerdi. Lâkin sen müdahene etmeyip hakkı söylediğin, Allahın emrini, risaletini tebliğ eylediğin için öyle iftiraya kalkıştılar, bile bile yalan söylediler. Onun için sen onlara itaat etme, maksadlarına yağ sürme. işte büyük ahlâkın ilk umdesi budur.” (Elmalılı Tefsiri 5272. paragraf)

Mevzumuzla alâkadarlıkla gayet manidar ve اِنَّ السَّعِيدَ لَمَنْ جُنِّبَ الْفِتَنَcümlesinin üç defa tekrarlanması ile mühim bir noktaya dikkati çeken bir hadis de mealen şöyledir: “Said fitnelerden uzakta kalandır. Said, fitnelerden uzakta kalandır. Said, fitnelerden uzakta kalan ve fitneye maruz kalıp da sabr eden kişidir. Fitneye başlayan ve çalışanın vay haline!” (İslam Prensipleri Ansiklopedisi Fitne maddesi 993.parağraf

(Bakınız: Ehl-i Dünya İle İhtilat Olmalı Mı? Ve İhtilat Etmemek Derlemeleri)

14 “bize hücum etmek için istibdad-ı mutlaka cumhuriyet namını vermekle, irtidad-ı mutlakı rejim altına almakla, sefahet-i mutlaka medeniyet namını takmakla, cebr-i keyfî-i küfrîye kanun namını vermekle; hem bizi perişan, hem hükûmeti iğfal, hem adliyeyi bizimle manasız meşgul eylediler. Onları Kahhar-ı Zülcelal'in kahrına havale edip, kendimizi onların şerrinden muhafaza için "Hasbünallahü ve ni'melvekil" kal'asına iltica ederiz.” Şualar (378)

15 Ehl-i dünya cereyanı İslami hayatı yaşayanları kendi bünyesine, yani kendi bid’atlı hayatına alarak bozmak ister. Çünkü İslami hayat cemiyette yaşandıkça ve görüldükçe, ehl-i bid’anın çirkinlikleri görünür. Bu derin hikmet içindir ki, Hazret-i Üstad’ın İslam cemiyetinin muhafazasının esasını teşkil eden şeairin muhafazası yolunda hiçbir taviz vermediği tarihçe-i hayatında şöyle ifade ediliyor:

“Hem şeair-i İslâmiyenin cebren kaldırıldığı ceberut devrinde, dünya hatırı için kendini mecbur zannederek o kudsî şeairden fedakârlık yapanların ve din zararına hareket edenlerin ve İslâmiyete muhalif fetvalara ve bid'alara mecbur edilenlerin çokluğu zamanında; Bedîüzzaman ne lisan-ı halinde, ne lisan-ı kalinde ve ne de fiiliyatında o kadar zulümler çektiği ve i'damlarla tehdid edildiği halde en küçük bir değişiklik bile yapmamıştır. Bilakis "Ecel birdir, tegayyür etmez...Ölüm, bu âlem-i fenadan âlem-i bekaya ve âlem-i nura gitmek için bir terhistir." deyip mücadeleye atılmış; bid'aları tanıtan ve durduran ve şeair-i İslâmiyeyi muhafaza eden ve Sünnet-i Seniyeyi ihya eden eserleri perde altında otuz seneden beri neşretmiş ve muhitinde, âdeta Devr-i Saadet'in bir cilvesini yaşatmıştır. Bir Sünnet-i Seniyeye muhalif hareket etmemek için, işkenceli bir inzivayı ihtiyar etmiştir. Otuz seneden beri milyonlara hükmeden dinsiz ve emsalsiz bir istibdad-ı mutlak, Bedîüzzaman'ı hiçbir cihetten hiçbir vakit hükmü altına alamamış, bilakis zalim müstebidler ona mağlub olmuşlardır.” Tarihçe-i Hayat (694)

16 Ehl-i dünyanın bu suali sözlü olmaktan daha çok, yaptıkları muamele ve propaganda ve telkinlerden anlaşılıyor.

17 Hz. Üstad burada, icra olunan rejimin esaslarını icmalen ve ikaz makamında nazara veriyor ve verdiği cevabında da rejimin fıtrat kanunlarına aykırı olup, en dehşetli tahribi netice vereceğini ve dolayısıyla da o anlayış ve yaşayıştan uzak durulması gerektiğine dikkat çekiyor. Bundan daha ciddi ve daha isabetli ikaz olamaz. Şöyle ki;

“İnsan santral gibi, bütün hilkatın nizamlarına ve fıtratın kanunlarına ve kâinattaki nevamis-i İlahiyenin şualarına bir merkezdir. Binaenaleyh insanın o kanunlara intisab ve irtibat etmesi ve o namusların eteklerine yapışıp temessük etmesi lâzımdır ki, umumî cereyanı temin etsin. Ve tabakat-ı âlemde deveran eden dolapların hareketlerine muhalefetle o dolapların çarkları altında ezilmesin. Bu da ancak, o emir ve nevahiden ibaret olan ibadetle olur.” İşarat-ül İ'caz (85)

“Ve keza bir işde muvaffakıyet isteyen adam, Allah'ın âdetlerine karşı safvet ve muvafakatını muhafaza etsin ve fıtratın kanunlarına kesb-i muarefe etsin ve heyet-i içtimaiye rabıtalarına münasebet peyda etsin. Aksi takdirde fıtrat, adem-i muvafakatla cevab verecektir.” İşarat-ül İ'caz (110)

“Evet Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm'ın getirdiği şeriatın hakaikı, fıtratın kanunlarındaki müvazeneyi muhafaza etmiştir. İçtimaiyatın rabıtalarına lâzım gelen münasebetleri ihlâl etmemiştir. Zaman uzadıkça, aralarında ittisal peyda olmuştur. Bundan anlaşılır ki; İslâmiyet, nev'-i beşer için fıtrî bir dindir ve içtimaiyatı tezelzülden vikaye eden yegâne bir âmildir.” İşarat-ül İ'caz (111)

“Kim tevfik isterse, âdetullah ve hilkat ve fıtrat ile aşinalık etmek ve dostluk etmek gerektir. Yoksa, fıtrat tevfiksizlikle bir cevab-ı red verecektir. Cereyan-ı umumî ise, muhalif harekette bulunanları adem-âbâd hiçahiçe atacaktır. İşte buna binaen temaşa et. Göreceksin ki: Hilkatte cari olan kavanin-i amîka-i dakîka -ki, hurdebîn-i akıl ile görülmez- hakaik-i şeriat ne derecede müraat ve muarefet ve münasebette bulunmuşlardır ki, o kavanin-i hilkatin müvazenesini muhafaza etmiştir. Evet şu a'sar-ı tavîlede şu müsademat-ı azîme içinde hakaikını muhafaza, belki daha ziyade inkişafa getirdiğinden gösterir ki; Resul-i Ekrem Aleyhisselâm'ın mesleği, hiçbir vakit mahvolmayan hak üzerine müessestir.” Muhakemat (152)

“Hakaik-i İlahiyeye ve hakaik-i kevniyeye ve umûr-u uhreviyeye dair ihbarat-ı gaybiyesidir. Evet Kur'anın hakaik-i İlahiyeye dair beyanatı ve tılsım-ı kâinatı fethedip ve hilkat-i âlemin muammasını açan beyanat-ı kevniyesi, ihbarat-ı gaybiyenin en mühimmidir. Çünki o hakaik-i gaybiyeyi hadsiz dalalet yolları içinde istikametle onları gidip bulmak, akl-ı beşerin kârı değildir ve olamaz. Beşerin en dâhî hükemaları o mesailin en küçüğüne akıllarıyla yetişmediği malûmdur. Hem Kur'an, gösterdiği o hakaik-i İlahiye ve o hakaik-i kevniyeyi beyandan sonra ve safa-yı kalb ve tezkiye-i nefisten sonra ve ruhun terakkiyatından ve aklın tekemmülünden sonra beşerin ukûlü "Sadakte" deyip o hakaikı kabul eder. Kur'ana "Bârekâllah" der. Bu kısmın, kısmen Onbirinci Söz'de izah ve isbatı geçmiştir. Tekrara hacet kalmamıştır. Amma ahval-i uhreviye ve berzahiye ise, çendan akl-ı beşer kendi başıyla yetişemiyor, göremiyor. Fakat, Kur'anın gösterdiği yollar ile onları görmek derecesinde isbat ediyor. Onuncu Söz'de, Kur'anın şu ihbarat-ı gaybiyesi ne derece doğru ve hak olduğu izah ve isbat edilmiştir. Ona müracaat et.” Sözler (406)

18 İşte mezkûr izahlara dikkat edenler, hadislerin bildirdiği benzeri bulunmayan ahirzaman fitnesi çığrının fecaatini görür, ve ondan vicdani bir hisle uzak dururlar.

19 Müsabaka: Gerek nefisle ve gerek müfsid ve dinsiz cereyanlarlar ve şeytanlarla yapılan mübareze. Evet Allah insanların yaradılışını sabit kılmadı.

“Hem şu mahdud arz, hadsiz mu'cizat-ı kudrete mazhar olduğundandır ki, en mühim sekeneleri olan ins ve cinnin kuvalarına, sair zîhayatlar gibi fıtrî bir had ve hulkî bir kayıt konulmadığı için nihayetsiz terakki ve nihayetsiz tedenniye mazhar olmuştur. Enbiyadan, evliyadan tut, tâ nemrudlara, tâ şeytanlara kadar uzun bir meydan-ı imtihanları peyda olmuştur.” Sözler (178)

20 “Bazan zıd, zıddını tazammun eder

Zaman olur zıd, zıddını saklarmış. Lisan-ı siyasette lafz, mananın zıddıdır. Adalet külahını {(*): Bu zamanı tam görmüş gibi bahseder.}

Zulüm başına geçirmiş. Hamiyet libasını, hıyanet ucuz giymiş. Cihad ve hem gazâya, bagy ismi takılmış. Esaret-i hayvanî,

İstibdad-ı şeytanî; hürriyet nam verilmiş. Zıdlarda emsal olmuş, suretlerde tebadül, isimlerde tekabül, makamlarda becayiş-i mekânî.” Sözler (707)

“İşte ben de yüzer âyât-ı Kur'aniyeye istinaden Kur'anın kudsî kanunlarının yerine, medeniyetin bozuk kısmından anarşilik hesabına ve bir nevi bolşeviklik namına istibdad-ı mutlak manasında, Cumhuriyetteki hürriyet perdesi altında dindarlar hakkında eşedd-i zulme âlet olabilen muvakkat bir rejime, değil yalnız ben, belki bütün ehl-i vicdan muhaliftir.” Emirdağ Lahikası-2 (158)

21 Abdulhamit Han Hazretleri.

22 Vicdan İslam hakikatını taşıyan bozulmamış fıtrat-ı asliyedir.

“Lâkin sizler bedevi olduğunuzdan ve fıtrat-ı asliyeniz oldukça bozulmamış olduğundan, İslâmiyetin kudsî milliyetine daha yakınsınız.” Münazarat (67)

(Bakınız: İslam Prensipleri Ansiklopedisi Vicdan maddesi ve Vicdan Derlemesi)

Demek vicdan zamanın mimsiz medeniyetine girmekle bozuluyor. Bu bize gelin sözleri ve davetleri bu sebebledir.

“Vicdanın anasır-ı erbaası ve ruhun dört havassı olan irade, zihin, his, latife-i Rabbaniye, herbirinin bir gayat-ül gayatı var: İradenin ibadetullahtır. Zihnin marifetullahtır. Hissin muhabbetullahtır. Latifenin müşahedetullahtır. Takva denilen ibadet-i kâmile, dördünü tazammun eder. Şeriat şunları hem tenmiye, hem tehzib, hem bu gayat-ül gayata sevkeder.” Hutbe-i Şamiye (136)

Vicdan İslam hakikatlarını almakla mükemmel olma istidadında yaratılmıştır.

23 Fazilet:

Fazl: Alimlere yakışır olgunluk. İman, cömertlik, ihsan, kerem, ilim, marifet, üstünlük, hüner, tefavüt, inayet..

İman ile hikmet, adalet, şecaat, ve iffet sıfatlarına fezail-i asliye tabir edilmiştir. Çünkü bu sıfatlar ile bir çok faziletler doğar. Onun için bunlara temel ve esas olan faziletler denilmiştir. (Bakınız: İslam Prensipleri Ansiklopedisi Fazilet maddesi ve Fazilet Derlemesi)

24 “Yedinci Sebeb: Nev'-i insanın yüzde sekseni ehl-i tahkik değildir ki, hakikata nüfuz etsin ve hakikatı hakikat tanıyıp kabul etsin. Belki surete, hüsn-ü zanna binaen, makbul ve mutemed insanlardan işittikleri mesaili takliden kabul ederler. Hattâ kuvvetli bir hakikatı, zaîf bir adamın elinde zaîf görür ve kıymetsiz bir mes'eleyi, kıymetdar bir adamın elinde görse, kıymetdar telakki eder. İşte ona binaen, benim gibi zaîf ve kıymetsiz bir bîçarenin elindeki hakaik-i imaniye ve Kur'aniyenin kıymetini, ekser nâsın nokta-i nazarında düşürmemek için, bilmecburiye ilân ediyorum ki: İhtiyarımız ve haberimiz olmadan, birisi bizi istihdam ediyor; biz bilmeyerek, bizi mühim işlerde çalıştırıyor. Delilimiz de şudur ki: Şuurumuz ve ihtiyarımızdan hariç bir kısım inayata ve teshilâta mazhar oluyoruz. Öyle ise, o inayetleri bağırarak ilân etmeye mecburuz.” Mektubat (370 - 371)

25 Halk cerbezeli yollarla ve sözlerle gayr-ı İslami anlayış ve yaşayışa itiliyor. Hz. Üstad ise bu umumi ifsada karşı ikaz ediyor. Çünkü iddia olunan anlayış ve yaşayış iman ve İslamın dışına iticidir. Bu sebeble de mesele hayati ehemmiyet taşımaktadır.

26 “Ehl-i dünya diyorlar ki: Bize ahkâm-ı diniyeyi ve hakaik-i İslâmiyeyi talim edecek resmî bir dairemiz var. Sen ne salahiyetle neşriyat-ı diniye yapıyorsun? Sen madem nefye mahkûmsun, bu işlere karışmaya hakkın yok.

Elcevab: Hak ve hakikat inhisar altına alınmaz! İman ve Kur'an nasıl inhisar altına alınabilir? Siz dünyanızın usûlünü, kanununu inhisar altına alabilirsiniz. Fakat hakaik-i imaniye ve esasat-ı Kur'aniye, resmî bir şekilde ve ücret mukabilinde dünya muamelatı suretine sokulmaz; belki bir mevhibe-i İlahiye olan o esrar, hâlis bir niyet ile ve dünyadan ve huzuzat-ı nefsaniyeden tecerrüd etmek vesilesiyle o feyizler gelebilir.” Mektubat (70)

27 “bu zaman hem iman ve din için, hem hayat-ı içtimaiye ve şeriat için, hem hukuk-u âmme ve siyaset-i İslâmiye için, gayet ehemmiyetli birer müceddid ister. Fakat en ehemmiyetlisi, hakaik-i imaniyeyi muhafaza noktasında tecdid vazifesi, en mukaddes ve en büyüğüdür. Şeriat ve hayat-ı içtimaiye ve siyasiye daireleri ona nisbeten ikinci, üçüncü, dördüncü derecede kalıyor.

Rivayat-ı hadîsiyede, tecdid-i din hakkında ziyade ehemmiyet ise, imanî hakaikteki tecdid itibariyledir. Fakat efkâr-ı âmmede, hayatperest insanların nazarında zahiren geniş ve hâkimiyet noktasında cazibedar olan hayat-ı içtimaiye-i İslâmiye ve siyaset-i diniye cihetleri daha ziyade ehemmiyetli göründüğü için, o adese ile o nokta-i nazardan bakıyorlar, mana veriyorlar.” Kastamonu Lahikası (189-190)

28 (Bakınız: İslam Prensipleri Ansiklopedisi Mesh Maddesi ve Mesh Derlemesi)

29 (Bakınız: Tarafgirlik Derlemesi)

30 Yani, sizin anlayış ve yaşayışınızdan uzak durmak zarureti vardır.

31 Yani, hepinizin idarecisi ve sahibi benim diyecek kadar azgınlaşan.