2538- MUHABBET محبّة : Sevgi, sevme. *Sohbet. *Ruhun kendisinden lezzet duyduğu şeye meyletmesi. (Zıddı: Buğzetme ve adavettir.) (Bak: Aşk, Hüsn, Kalb)

“Seyyid Şerif-i Cürcanî “Şerh-ül Mevakıf’da demiş ki: “Sebeb-i muhabbet, ya lezzet veya menfaat, ya müşakelet (yani meyl-i cinsiyet), ya kemaldir. Çünki kemal, mahbub-u lizatihîdir.” Yani; ne şey’i seversen; ya lezzet için seversin, ya menfaat için, ya evlada meyil gibi bir müşakele-i cinsiye için, ya kemal olduğu için seversin. Eğer kemal ise, başka bir sebeb, bir garaz lâzım değil. O, bizzat sevilir. Meselâ eski zamanda sahib-i kemalât insanları herkes sever, onlara karşı hiçbir alâka olmadığı halde istihsankârane muhabbet edilir.

İşte Cenab-ı Hakk’ın bütün kemalâtı ve Esma-i Hüsnasının bütün meratibleri ve bütün faziletleri, hakiki kemalât olduklarından bizzat sevilirler. “Mahbebetün Lizatiha”dırlar.” (S.619)

2539- “Adavet ve muhabbet, nur ve zulmet gibi zıttırlar. İkisi, mana-yı hakikisinde olarak beraber cem’ olamazlar. Eğer muhabbet, kendi esbabının rüçhaniyetine göre bir kalbde hakiki bulunsa, o vakit adavet mecazî olur; acımak suretine inkılab eder. Evet mü’min, kardeşini sever ve sevmeli. Fakat fenalığı için yalnız acır. Tahakkümle değil, belki lütufla ıslahına çalışır. Onun için nass-ı hadis ile: “Üç günden fazla mü’min mü’mine küsüp kat’-ı mükâleme etmiyecek”1 Eğer esbab-ı adavet galebe çalıp, adavet hakikatiyle bir kalbde bulunsa, o vakit muhabbet mecazî olur, tasannu’ ve temelluk suretine girer.” (M.263)

2540- “Muhabbete en lâyık şey muhabbettir ve husumete en lâyık sıfat husumettir. Yani, hayat-ı içtimaiye-i beşeriyeyi temin eden ve saadete sevk eden muhabbet ve sevmek sıfatı, en ziyade sevilmeğe ve muhabbete lâyıktır. Ve hayat-ı içtimaiye-i beşeriyeyi zir ü zeber eden düşmanlık ve adavet, her şeyden ziyade nefrete ve adavete ve ondan çekilmeğe müstahak ve çirkin ve muzır bir sıfattır. Bu hakikat Risale-i Nur’un “Yirmiikinci Mektub”unda izahıyla beyan edildiğinden burada kısa bir işaret ediyoruz. Şöyle ki:

2541- Husumet ve adavetin vakti bitti. İki harb-i umumi adavetin ne kadar fena ve tahrib edici ve dehşetli zulüm olduğunu gösterdi. İçinde hiçbir fayda olmadığı tezahür etti. Öyle ise, düşmanlarımızın seyyiatı, -tecavüz olmamak şartıyla- adavetinizi celb etmesin. Cehennem ve azab-ı İlahî kâfidir onlara... (Bak: 799.p.)

2542- Bazan insanın gururu ve nefisperestliği, şuursuz olarak ehl-i imana karşı haksız olarak adavet eder; kendini haklı zanneder. Halbuki bu husumet ve adavetle, ehl-i imana karşı muhabbete vesile olan iman, İslâmiyet ve cinsiyet gibi kuvvetli esbabı istihfaf etmektir, kıymetlerini tenzil etmektir. Adavetin ehemmiyetsiz esbablarını, muhabbetin dağ gibi sebeblerine tercih etmek gibi bir divaneliktir.

2543- Madem muhabbet adavete zıttır. Ziya ve zulmet gibi, hakiki içtima edemezler. Hangisinin esbabı galib ise, o hakikatiyle kalbde bulunacak; onun zıddı hakikatiyle olmayacak. Meselâ: Muhabbet hakikatiyle bulunsa, o vakit adavet şefkate, acımağa inkılab eder. Ehl-i imana karşı vaziyet budur. Yahut adavet hakikatiyle kalbde bulunsa, o vakit muhabbet mümaşat ve karışmamak, zahiren dost olmak suretine döner. Bu ise tecavüz etmiyen ehl-i dalalete karşı olabilir.” (H.Ş. 51) (Bak: 91, 92.p.lar)

2544- “Ey nefisperest nefsim, ey dünya perest arkadaşım! Muhabbet, şu kâinatın bir sebeb-i vücududur. Hem şu kâinatın rabıtasıdır. Hem şu kâinatın nurudur, hem hayatıdır. İnsan, kâinatın en cami’ bir meyvesi olduğu için, kâinatı istila edecek bir muhabbet o meyvenin çekirdeği olan kalbine dercedilmiştir. İşte şöyle nihayetsiz bir muhabbete lâyık olacak, nihayetsiz bir kemal sahibi olabilir. İşte ey nefis ve ey arkadaş! İnsanın havfe ve muhabbete âlet olacak iki cihaz, fıtratında dercolunmuştur. Alâ-Külli-hal o muhabbet ve havf, ya halka veya Hâlik’a müteveccih olacak. Halbuki halktan havf ise, elîm bir beliyyedir. Halka muhabbet dahi, belalı bir musibettir. Çünki sen öylelerden korkarsın ki, sana merhamet etmez veya senin istirhamını kabul etmez. Şu halde havf, elîm bir beladır. Muhabbet ise, sevdiğin şey, ya seni tanımaz, Allah’a ısmarladık demeyip gider. -Gençliğin ve malın gibi.- Ya muhabbetin için seni tahkir eder. Görmüyor musun ki, mecazi aşklarda yüzde doksandokuzu, maşukundan şikayet eder. Çünki Samed ayinesi olan batın-ı kalb ile sanem-misal dünyevi mahbublara perestiş etmek, o mahbubların nazarında sakildir ve istiskal eder, reddeder. Zira fıtrat, fıtrî ve lâyık olmıyan şey’i reddeder, atar. (Şehvanî sevmekler, bahsimizden hariçtir.)

2545- Demek sevdiğin şeyler ya seni tanımıyor, ya seni tahkir ediyor, ya sana refakat etmiyor. Senin rağmına müfarakat ediyor. Madem öyledir; bu havf ve muhabbeti, öyle birisine tevcih et ki, senin havfın lezzetli bir tezellül olsun. Muhabbetin, zilletsiz bir saadet olsun. Evet Hâlik-ı Zülcelal’inden havf etmek, onun rahmetinin şefkatına yol bulup iltica etmek demektir. Havf, bir kamçıdır; onun rahmetinin kucağına atar. Malumdur ki, bir valide, meselâ bir yavruyu korkutup sinesine celbediyor. O korku, o yavruya gayet lezzetlidir. Çünki şefkat sinesine celbediyor. Halbuki, bütün validelerin şefkatleri, rahmet-i ilahiyenin bir lem’asıdır. Demek havfullahta bir azîm lezzet vardır. Madem havfullahın böyle lezzeti bulunsa, muhabbetullahta nekadar nihayetsiz lezzet bulunduğu malum olur. Hem Allah’tan havf eden, başkaların kasavetli, belalı havfından kurtulur. Hem Allah hesabına olduğu için mahlukata ettiği muhabbet dahi firaklı, elemli olmuyor.

2546- Evet insan evvela nefsini sever. Sonra akaribini, sonra milletini, sonra zihayat mahlukları, sonra kâinatı, dünyayı sever. Bu dairelerin herbirisine karşı alâkadardır. Onların lezzetleriyle mütelezziz ve elemleriyle müteellim olabilir. Halbuki şu herc ü merc âlemde ve rüzgar deveranında hiçbir şey kararından kalmadığından biçare kalb-i insan, her vakit yaralanıyor. Elleri yapıştığı şeylerle, o şeyler gidip ellerini paralıyor, belki koparıyor. Daima ızdırap içinde kalır, yahut gaflet ile sarhoş olur. Madem öyledir, ey nefis! Aklın varsa, bütün o muhabbetleri topla, hakiki sahibine ver, şu belalarndan kurtul. Şu nihayetsiz muhabbetler, nihayetsiz bir kemal ve cemal sahibine mahsustur. Ne vakit hakiki sahibine verdin, o vakit bütün eşyayı onun namıyla ve onun ayinesi olduğu cihetle ızdırapsız sevebilirsin. Demek şu muhabbet doğrudan doğruya kâinata sarfedilmemek gerektir. Yoksa muhabbet en leziz bir ni’met iken, en elîm bir nıkmet olur.

2547- Bir cihet kaldı ki, en mühimi de odur ki, ey nefis! Sen, muhabbe-tini kendi nefsine sarfediyorsun. Sen, kendi nefsini kendine mabud ve mahbub yapıyorsun. Herşeyi nefsine feda ediyorsun. Adeta bir nevi rububiyet veriyorsun. Halbuki muhabbetin sebebi, ya kemaldir; zira, kemal zatında sevilir. Yahut menfaattır, yahut lezzettir veyahut hayriyettir, ya bunlar gibi bir sebeb tahtında muhabbet edilir. Şimdi ey nefis! Bir kaç Sözde kat’i isbat etmişiz ki, asıl mahiyetin; kusur, naks, fakr, aczden yoğrulmuştur ki; zulmet, karanlığın derecesi nisbetinde nurun parlaklığını gösterdiği gibi, zıddiyet itibariyle sen, onlarla Fâtır-ı Zülcelal’in kemal, cemal, kudret ve rahmetine ayinedarlık ediyorsun. Demek ey nefis! Nefsine muhabbet değil, belki adavet etmelisin veyahut acımalısın veyahut mutmainne olduktan sonra şefkat etmelisin. Eğer nefsini seversen, çünki senin nefsin lezzet ve menfaatin menşeidir, sen de lezzet ve menfaatin zevkine meftunsun. O zerre hükmünde olan lezzet ve menfaat-ı nefsiyeyi, nihayetsiz lezzet ve menfaatlere tercih etme. Yıldız böceği gibi olma. Çünki o, bütün ahbabını ve sevdiği eşyayı karanlığın vahşetine gark eder, nefsinde bir lem’acık ile iktifa eder. Zira nefsî olan lezzet ve menfaatinle beraber bütün alâkadar olduğun ve bütün menfaatleriyle intifa’ ettiğin ve saadetleriyle mes’ud olduğun mevcudatın ve bütün kâinatın menfaatleri, ni’metleri, iltifatına tabi bir Mahbub-u Ezelî’yi sevmekliğin lâzımdır. Ta, hem kendinin, hem bütün onların saadetleriyle mütelezziz olasın. Hem Kemal-i Mutlak’ın muhabbetinden aldığın nihayetsiz bir lezzeti alasın.

2548- Zaten sana, sende senin nefsine olan şedid muhabbetin, onun za-tına karşı muhabbet-i zatiyedirki, sen su-i istimal edip kendi zatına sarfediyorsun. Öyle ise nefsindeki eneyi yırt, hüveyi göster ve kâinata dağınık bütün muhabbetlerin, onun esma ve sıfatına karşı verilmiş bir muhabbettir. Sen su-i istimal etmişsin, cezasını da çekiyorsun. Çünki yerinde sarfolunmıyan bir muhabbet-i gayr-ı meşruanın cezası, merhametsiz bir musibettir. Rahmanürrahim ismiyle, hurilerle müzeyyen Cennet gibi senin bütün arzularına cami’ bir meskeni, senin cismanî hevesatına ihzar eden ve sair esmasıyla senin ruhun, kalbin, sırrın, aklın ve sair letaifin arzularını tatmin edecek ebedî ihsanatını o Cennet’te sana müheyya eden ve herbir isminde manevi çok hazine-i ihsan ve kerem bulunan bir Mahbub-u Ezelî’nin, elbette bir zerre muhabbeti, kâinata bedel olabilir. Kâinat onun bir cüz’î tecelli-i muhabbetine bedel olamaz.” (S.357-360)

2549- “Elhasıl: Dünyayı ve ondaki mahlukatı mana-yı harfiyle sev. Mana-yı ismiyle sevme. “Ne kadar güzel yapılmış” de. “Ne kadar güzeldir” deme. Ve kalbin bâtınına, başka muhabbetlerin girmesine meydan verme. Çünki bâtın-ı kalb, ayine-i Samed’dir ve ona mahsustur.” (S.640)

2550- Bununla beraber inkâr sebebiyle fıtrî muhabbetin adavete dönmesi de var ki, manevi hayat için en büyük tehlikedir: “Bir zaman bir dünya güzeli, bir âşıkını huzurundan çıkarıyor. O adamdaki aşk, birden adavete dönüyor ve diyor ki: “Tuh!.. ne kadar çirkindir” diyerek, kendine teselli vermek için cemalinden küsüyor, cemalini inkâr ediyor. Evet insan bilmediği şeye düşman olduğu gibi, eli yetişmediği veyahut tutamadığı şeylerin adavetkârane kusurlarını arar, adeta düşmanlık etmek ister. Madem bütün kâinatın şehadetiyle Mahbub-u Hakiki ve Cemil-i Mutlak, bütün güzel esma-i hüsnasiyle kendini insana sevdiriyor ve insanların kendini sevmelerini istiyor; elbette ve her halde, kendisinin hem mahbubu, hem habibi olan insana fıtrî bir adaveti verip derinden derine kendinden küstürmiyecek. .. ve fıtraten en ziyade sevimli ve muhabbetli ve perestiş için yarattığı en müstesna mahluku olan insanın fıtratına bütün bütün zıd olarak bir gizli adaveti, insanın ruhuna vermiyecek. Çünki insan, sevdiği ve kıymetini takdir ettiği bir Cemal-i Mutlak’tan ebedî ayrılmaktan gelen derin yarasını; ancak ona adavetle, ondan küsmekle ve onu inkâr etmekle tedavi edebilir. İşte kâfirlerin Allah’ın düşmanı olması, bu noktadan ileri geliyor.” (L.355)

2551- Mü’minler muhabbetullahı fiiliyatla da gösterirler. Nitekim,

(3:31) “قُلْ اِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِى يُحْبِبْكُمُ اللّٰهُ âyet-i azîmesi, ittiba-i Sünnet ne kadar mühim ve lâzım olduğunu pek kat’i bir surette ilan ediyor. Evet şu âyet-i kerime, kıyasat-ı mantıkiye içinde, kıyas-ı istisnaî kısmının en kuvvetli ve kat’i bir kıyasıdır. Şöyle ki: Nasıl mantıkça kıyas-ı istisnaî misali olarak deniliyor: “Eğer Güneş çıksa, gündüz olacak.” Müsbet netice için denilir: “Güneş çıktı, öyle ise netice veriyor ki şimdi gündüzdür.” Menfi netice için deniliyor: “Gündüz yok öyle ise netice veriyor ki: Güneş çıkmamış.” Mantıkça, bu müsbet ve menfi iki netice  kat’idirler. Aynen böyle de: Şu âyet-i kerime der ki: “Eğer Allah’a muhabbetiniz varsa, Habibullah’a ittiba edilecek. İttiba edilmezse netice veriyor ki; Allah’a muhabbetiniz yoktur. Muhabbetullah varsa netice verir ki; Habibullah’ın Sünnet-i Seniyesine ittibaı intac eder.” Evet Cenab-ı Hakk’a iman eden, elbette ona itaat edecek. Ve itaat yolları içinde en makbulü ve en müstakimi ve en kısası, bilâ-şüphe Habibullah’ın gösterdiği ve takip ettiği yoldur.” (L.52)

2552- Hem mezkûr âyet-i kerimede “i’cazlı bir îcaz vardır. Çünki çok cümleler, bu üç cümlenin içinde dercedilmiştir. Şöyle ki: Şu âyet diyor ki: “Allah’a (celle celaluhu) imanınız varsa, elbette Allah’ı seveceksiniz. Madem Allah’ı seversiniz, Allah’ın sevdiği tarzı yapacaksınız. Ve o sevdiği tarz ise, Allah’ın sevdiği zata benzemelisiniz. Ona benzemek ise, ona ittiba etmektir. Ne vakit Ona ittiba etseniz, Allah da sizi sevecek. Zaten siz Allah’ı seversiniz, ta ki Allah da sizi sevsin.”

İşte bütün bu cümleler, şu âyetin yalnız mücmel ve kısa bir mealidir. Demek oluyor ki: İnsan için en mühim âlî maksad, Cenab-ı Hakk’ın muhabbetine mazhar olmasıdır. Bu âyetin nassıyla gösteriyor ki: O matlab-ı a’lanın yolu, Habibullah’a ittibadır ve Sünnet-i Seniyyesine iktidadır. Bu makamda “üç nokta” isbat edilse, mezkûr hakikat tamamıyla tezahür eder.

2553- Birinci Nokta: Beşer, fıtraten şu kâinatın Hâlikına karşı hadsiz bir muhabbet üzerine yaratılmıştır. Çünki fıtrat-ı beşeriyede cemale karşı bir muhabbet ve kemale karşı perestiş etmek ve ihsana karşı sevmek vardır. Cemal ve kemal ve ihsan derecatına göre, o muhabbet tezayüd eder, aşkın en münteha derecesine kadar gider. Hem bu küçük insanın küçücük kal-binde, kâinat kadar bir aşk yerleşir. Evet kalbin mercimek kadar bir sandukçası olan kuvve-i hâfıza, bir kütüphane hükmünde binler kitab kadar yazı, içinde yazılması gösteriyor ki; kalb-i insan, kâinatı içine alabilir ve o kadar muhabbet taşıyabilir. Madem fıtrat-ı beşeriyede ihsan ve cemal ve kemale karşı böyle hadsiz bir istidad-ı muhabbet vardır.

Ve madem bu kâinatın Hâlikı, kâinatta tezahür eden âsârıyla, bilbedahe tahakkuku sabit olan hadsiz cemal-i mukaddesi; bu mevcudatta tezahür eden nukuş-u san’atıyla bizzarure sübutu tahakkuk eden hadsiz kemal-i kudsîsi; ve bütün zihayatlarda tezahür eden hadsiz enva-ı ihsan ve in’amatıyla bilyakîn ve belki bilmüşahede vücudu tahakkuk eden hadsiz ihsanatı vardır. Elbette zişuurların en camii ve en muhtacı ve en mütefekkiri ve en müştakı olan beşerden, hadsiz bir muhabbeti iktiza ediyor.

Evet herbir insan, o Hâlik-ı Zülcelal’e karşı hadsiz bir muhabbete müstaid olduğu gibi, o Hâlik dahi herkesten ziyade cemal ve kemal ve ihsanına karşı hadsiz bir mahbubiyete müstahaktır. Hatta insan-ı mü’minde hayatına ve bekasına ve vücuduna ve dünyasına ve nefsine ve mevcudata karşı türlü türlü muhabbetleri ve şedid alâkaları, o istidad-ı muhabbet-i ilahiyenin tereşşuhatıdır. Hatta insanın mütenevvi hissiyat-ı şedidesi, o istidad-ı muhabbetin istihaleleridir ve başka şekillere girmiş reşhalarıdır. Malumdur ki: İnsan, kendi saadetiyle mütelezziz olduğu gibi, alâkadar olduğu zatların saadetleriyle dahi mütelezziz oluyor. Ve kendini beladan kurtaranı sevdiği gibi, sevdiklerini de kurtaranı öyle sever.

2554- İşte bu halet-i ruhiyeye binaen; insan, her insana ait enva-ı ihsanat-ı İlahiyeden yalnız bunu düşünse ki: Benim Hâlikım beni zulümat-ı ebediye olan ademden kurtarıp bu dünyada bir güzel dünyayı bana verdiği gibi, ecelim geldiği zaman beni idam-ı ebedî olan ademden ve mahvdan yine kurtarıp baki bir âlemde ebedî ve çok şa’şaalı bir âlemi bana ihsan ve o âlemin umum enva-ı lezaiz ve mehasininden istifade edecek ve cevelan edip tenezzüh edecek zahirî ve batınî hassaları, duyguları bana in’am ettiği gibi, çok sevdiğim ve çok alâkadar olduğum bütün akarib ve ahbab ve ebna-yı cismini dahi öyle hadsiz ihsanlara mazhar ediyor ve o ihsanlar bir cihette bana ait oluyor. Zira onların saadetleriyle mes’ud ve mütelezziz oluyorum. Madem َاْلاِنْسَانُ عَبِيدُ اْلاِحْسَانِ sırrıyla, herkeste ihsana karşı perestiş var; elbette böyle hadsiz ebedî ihsanata karşı kâinat kadar bir kalbim olsa, o ihsana karşı muhabbetle dolmak iktiza eder ve doldurmak isterim. Ben bilfiil o muhabbeti etmezsem de, bil’istidad, bil’iman, binniyye, bil’kabul, bittakdir, bil’iştiyak, bil’iltizam, bil’irade suretinde ediyorum, diyecek ve hakeza... (Bak: 453.p.) Cemal ve kemale karşı insanın göstereceği muhabbet ise, icmalen işaret ettiğimiz ihsana karşı muhabbete kıyas edilsin. Kâfir ise, küfür cihetiyle hadsiz bir adavet eder. Hatta kâinata ve mevcudata karşı zalimane ve tahkirkârane bir adavet taşıyor.” (L.57)

2555- “İkinci Nokta: Muhabbetullah, ittiba-ı Sünnet-i Muhammediye Aleyhissalatü Vesselâm’ı istilzam eder. Çünki Allah’ı sevmek, onun marziyatını yapmaktır. Marziyatı ise en mükemmel bir surette Zat-ı Muhammediye’de (A.S.M.) tezahür ediyor. Zat-ı Ahmediye’ye (A.S.M.) harekât ve ef’alde benzemek, iki cihetledir:

Birisi: Cenab-ı Hakk’ı sevmek cihetinde emrine itaat ve marziyatı dairesinde hareket etmek, o ittibaı iktiza ediyor. Çünki bu işde en mükemmel imam, Zat-ı Muhammediye’dir. (A.S.M.)

İkincisi: Madem Zat-ı Ahmediye (A.S.M.) insanlara olan hadsiz ihsanat-ı İlahiyenin en mühim bir vesilesidir.Elbette Cenab-ı Hak hesabına hadsiz bir muhabbete lâyıktır. İnsan, sevdiği zata eğer benzemek kabil ise, fıtraten benzemek ister. İşte Habibullah’ı sevenlerin, Sünnet-i Seniyyesine ittiba ile ona benzemeye çalışmaları, kat’iyyen iktiza eder.

2556- Üçüncü Nokta: Cenab-ı Hakk’ın hadsiz merhameti olduğu gibi, hadsiz bir muhabbeti de vardır. Bütün kâinattaki masnuatın mehasini ile ve süslendirmesiyle kendini hadsiz bir surette sevdirdiği gibi; masnuatını, hususan sevdirmesine sevmek ile mukabele eden zişuur mahlukatı sever. Cennet’in bütün letaif ve mehasini ve lezaizi ve niamatı, bir cilve-i rahmeti olan bir zatın nazar-ı muhabbetini kendine celbe çalışmak, ne kadar mühim ve âlî bir maksad olduğu bilbedahe anlaşılır. Madem nass-ı kelâmiyle: Onun muhabbetine, yalnız ittiba-ı Sünnet-i Ahmediye (A.S.M.) ile mazhar olunur. Elbette ittiba-ı Sünnet-i Ahmediye (A.S.M.) en büyük bir maksad-ı insanî ve en mühim bir vazife-i beşeriye olduğu tahakkuk eder.” (L.58) (Bak: Sünnet)

2557- “Velayet yollarının ve tarikat şubelerinin en mühim esası ihlastır. Çünkü ihlas ile hafi şirklerden halas olur. İhlası kazanmıyan, o yollarda gezemez ve o yolların en keskin kuvveti, muhabbettir. Evet muhabbet, mahbubunda bahaneler aramaz ve kusurlarını görmek istemez. Ve kemaline delalet eden zayıf emareleri, kavi hüccetler hükmünde görür. Daima mahbubuna tarafdardır.

İşte bu sırra binaendir ki, muhabbet ayağı ile marifetullaha teveccüh eden zatlar şübehata ve itirazata kulak vermezler, ucuz kurtulurlar. Binler şeytan toplansa, onların mahbub-u hakikisinin kemaline işaret eden bir emareyi, onların nazarında ibtal edemez. Eğer muhabbet olmazsa, o vakit kendi nefsi ve şeytanı ve harici şeytanların ettikleri itirazat içinde çok çırpınacak. Kahramancasına bir metanet ve kuvvet-i iman ve dikkat-ı nazar lâzımdır ki, kendisini kurtarsın.

2558- İşte bu sırra binaendir ki, umum meratib-i velayette, marifetullahtan gelen muhabbet, en mühim maye ve iksirdir. Fakat muhabbetin bir vartası var ki; ubudiyetin sırrı olan niyazdan, mahviyetten naza ve davaya atlar, mizansız hareket eder. Masiva-yı İlahiyeye teveccühü hengâmında, mana-yı harfiden mana-yı ismîye geçmesi ile, tiryak iken zehir olur. Yani gayrullahı sevdiği vakit Cenab-ı Hak hesabına ve Onun namına, Onun bir ayine-i esması olmak ciheti ile rabt-ı kalb etmek lâzım iken; bazan o zatı o zat hesabına kendi kemalat-ı şahsiyesi ve cemal-i zatîsi namına düşünüp, mana-yı ismiyle sever. Allah’ı ve Peygamber’i düşünmeden yine onları sevebilir. Bu muhabbet, muhabbetullaha vesile değil, perde oluyor. Mana-yı harfi ile olsa, muhabbetullaha vesile olur, belki cilvesidir denilebilir.” (M.450)

2559- “Cenab-ı Hakk’ın masivasına yapılan muhabbet iki çeşit olur. Birisi, yukarıdan aşağıya nazil olur. Diğeri, aşağıdan yukarıya çıkar. Şöyle ki: Bir insan en evvel muhabbetini Allah’a verirse, onun muhabbeti dolayısıyla Allah’ın sevdiği herşeyi sever mahlukata taksim ettiği muhabbeti, Allah’a olan muhabbetini tenkis değil, tezyid eder.

İkinci kısım ise, en evvel esbabı sever ve bu muhabbetini Allah’ı sevmeğe vesile yapar. Bu kısım muhabbet, topluluğunu muhafaza edemez, dağılır. Ve bazan da kavi bir esbaba rast gelir. Onun muhabbetini mana-yı ismiyle tamamen cezbeder, helakete sebeb olur. Şayet Allah’a vasıl olsa da, vüsulü nâkıs olur.” (M.N: 73)

2559/1- Atıf notları:

-Muhabbette ifrat ve tefrit ve mana-yı harfi mes’elesi, bak: 216.p.

-Endadı (şer cereyanı liderlerini ve onları temsil eden putları) mabud gibi sevenler, bak: 833.p.

-Dünyayı ve ondaki mahlukatı mana-yı harfi ile sevmek, bak: 2241.p.

-Mü’minler arasında muhabbet ve adavetin muaccel neticeleri, bak: 145, 146.p.lar.

-Refika-i hayatına meşru muhabbet, bak: 159,160.p.lar

-Aile efradı ve mü’minler arasında muhabbet ve itaatın şartları, bak: 178-180.p.lar

-Yalnız Allah için birbirini seven cemaat-ı makbule, bak: 3941.p.

-Ebeveyni, evladı ve dostları, Allah için sevmek, bak: 164.p.

-Cenab-ı Hakk’ın muhabbet-i kudsiyesi, bak: 884, 1315.p.lar

-Kişi, Cennet’te sevdiği ile beraberdir, bak: 542, 3502.p.lar

-Muhabbet, şahsın zatına değil, fazilet ve dine hizmet vasfına olmalı, bak: 2737.p.

-Allah, çok tevbekârları ve temizlenenleri sever, bak: 2355.p.

2560- Muhabbete dair âyetlerden birkaç not:

-Dünya hayatını sevip dünyayı âhirete tercih edenler: (14:3) (16:107)

-Hidayete karşı (Hakkı görmeyen), kötülüğü sevip tercih eden Semûd Kavmi’ne gelen azab: (41:17)

-İnsanın muaccel dünya menfaatini âhirete tercih etmesi: (75:20) (76:27)

-Mal sevgisi ve hırsının zemmi: (89:20)

-Muhabbetleri Allah’a ve âhirete tevcih etmek: (3:14) (9:24)

-Kişi sevdiği şeylerden infak etmeli: (3:92)

-Allah için ve severek infak etmek: (2:177) (76:8)

-Fani olan şeyler sevilmez: (6:76)

-Hz. Süleyman (A.S.) kıssasında zikredilen hubb-ül hayr (yani mal veya at veya muvaffakiyet ve hâkimiyet vesileleri) sevgisinin Allah’a zikrine mani olması: (38:32). “Lihubb-il hayr” ifadesi (100:8) âyetinde de geçer.

-Sahabelerden Ensarın Muhacirîne muhabbeti: (59:9)

-Gayr-i müslimlere muhabbet meselesi: (3:119) (Ve (60:1,9) âyetleri de alâkalıdır.) (Bak: 779, 784, 2170/1.p.lar)

-Allah tam tesanüd ile fisebilillah çalışan mücahidleri sever: (61:14)

-Allah müttakileri sever: (3:76)

-Allah sabredenleri sever: (3:146)

-Allah’ın, mü’mine imanı sevdirmesi: (49:7)

-Çocukların baba sevgisini kazanmada kıskançlığı: (12:8)